پیچخوردگی مچ پا یکی از شایعترین آسیبهایی است که ممکن است برای هر فردی، چه ورزشکار و چه غیرورزشکار، اتفاق بیفتد. این عارضه در اثر یک چرخش ناگهانی یا فشار بیش از حد به مفصل مچ پا ایجاد میشود که به آسیب دیدن رباطهای اطراف آن منجر میگردد. از یک گام اشتباه روی یک سطح ناهموار گرفته تا فرود آمدن نادرست بعد از یک پرش، دلایل متعددی میتوانند زمینهساز این آسیب دردناک باشند. مدیریت صحیح و بهموقع پیچخوردگی، از لحظه اول آسیب تا بازگشت کامل به فعالیتهای روزمره و ورزشی، اهمیت بسیاری دارد تا از عوارض طولانیمدت مانند بیثباتی مزمن مفصل جلوگیری شود. در این مطلب از فیزیوتراپی راحیل میخواهیم بدانیم پیچخوردگی مچ پا چیست، انواع و علائم آن را بشناسیم، پس از آن چه اقداماتی لازم است انجام دهیم و چگونه میتوانیم از آن پیشگیری و درمان کنیم.
پیچخوردگی مچ پا چیست؟
پیچخوردگی مچ پا به کشیدگی یا پارگی رباطهای مچ پا گفته میشود. رباطها نوارهای بافتی محکمی هستند که استخوانها را به یکدیگر متصل کرده و از مفاصل محافظت میکنند. هر مفصل دامنه حرکتی خاصی دارد و وقتی مچ پا به طور ناگهانی و خارج از این دامنه حرکتی طبیعی بچرخد، رباطها بیش از حد کشیده شده و آسیب میبینند. این آسیب ممکن است در حین فعالیتهای ورزشی، پیادهروی روی سطوح ناهموار، یا حتی یک زمین خوردن ساده رخ دهد.
یکی از روشهای مؤثر برای درمان درد مچ پا با فیزیوتراپی، انجام تمرینات تخصصی، تقویت عضلات و استفاده از روشهای بازتوانی است که به بهبود سریعتر عملکرد و کاهش درد کمک میکند.
پیچخوردگی مچ پا
انواع پیچخوردگی مچ پا
پیچخوردگی مچ پا بر اساس جهت چرخش و رباطهای آسیبدیده به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
معاینه رایگان توسط فیزیوتراپیست محسن بیات
اطلاعات تماس خود را وارد کنید.
توجه داشته باشید؛ فیزیوتراپی راحیل در شهر اصفهان قرار دارد.پیچخوردگی در اثر چرخش به داخل (اینورژن)
این شایعترین نوع پیچخوردگی است که در حدود ۹۰ درصد موارد رخ میدهد. در این حالت، پا به سمت داخل میچرخد و رباطهای بیرونی مچ پا بیش از حد کشیده یا پاره میشوند. درد معمولاً در قسمت خارجی مچ احساس میشود.
پیچخوردگی در اثر چرخش به خارج (اِورژن)
این نوع پیچخوردگی کمتر رایج است و در اثر چرخش پا به سمت خارج ایجاد میشود. این چرخش باعث کشیدگی رباط داخلی پا به نام دلتوئید میشود و درد در قسمت داخلی مفصل مچ پا بروز میکند.
علاوه بر این، ممکن است پیچخوردگی در قسمت بالای مچ پا نیز رخ دهد که در آن رباطهای بین دو استخوان ساق پا (درشتنی و نازکنی) که به آن سیندسموز گفته میشود، آسیب میبینند. بهبود این نوع آسیب معمولاً به زمان بیشتری نیاز دارد و در بسیاری از موارد فیزیوتراپی برای پارگی رباط مچ پا نقش کلیدی در بازگرداندن قدرت، انعطافپذیری و عملکرد طبیعی مفصل ایفا میکند.
علائم و شدت پیچخوردگی
علائم پیچخوردگی مچ پا بسته به شدت آسیب متفاوت است، اما علائم شایع عبارتند از:
- درد در اطراف مفصل، که میتواند از خفیف تا بسیار شدید باشد.
- تورم که حاصل تجمع مایعات در بافت آسیبدیده است.
- کبودی در اطراف مچ پا و گاهی اوقات گسترش آن به سمت انگشتان، به دلیل خونریزی داخلی.
- سختی در حرکت و دشواری در خم کردن مچ پا به بالا یا پایین.
- مشکل در راه رفتن یا ناتوانی در تحمل وزن روی پای آسیبدیده.
مراقبت از مچ پای پیچخورده
شدت پیچخوردگی مچ پا معمولاً با توجه به میزان آسیب دیدگی رباطها درجهبندی میشود:
- درجه ۱: رباطها فقط کشیده شدهاند. علائم شامل درد و تورم خفیف است و فرد معمولاً میتواند راه برود، اما ممکن است قادر به پریدن یا دویدن سریع نباشد.
- درجه ۲: رباطها دچار پارگی جزئی شدهاند. این درجه با تورم و کبودی شدیدتر همراه است و راه رفتن معمولاً با درد همراه است، اما فرد میتواند چند قدمی راه برود.
- درجه ۳: رباطها به طور کامل پاره شدهاند. این شدیدترین نوع آسیب است که با درد شدید، تورم و کبودی زیاد همراه است. راه رفتن غیرممکن یا بسیار دشوار میشود و ممکن است فرد احساس بیثباتی در مفصل داشته باشد.
اقدامات اولیه پس از پیچخوردگی مچ پا
مدیریت صحیح پیچخوردگی در ساعات اولیه پس از وقوع آن، نقش مهمی در کاهش درد و تورم و تسریع فرآیند بهبود دارد. این اقدامات با استفاده از پروتکل R.I.C.E. (مخفف Rest, Ice, Compression, Elevation) به صورت زیر انجام میشود:
استراحت
به محض آسیبدیدگی، فعالیت را متوقف کرده و به پای خود استراحت دهید. از راه رفتن یا قرار دادن وزن روی پای آسیبدیده خودداری کنید. در صورت نیاز میتوانید از عصا یا آتل برای بیحرکت نگه داشتن مچ استفاده کنید.
یخ
بلافاصله پس از آسیبدیدگی، از کمپرس یخ استفاده کنید. یخ به کاهش درد، تورم و التهاب کمک میکند. کیسه یخ را برای ۲۰ دقیقه، سه بار در روز روی ناحیه آسیبدیده قرار دهید. حتماً یک حوله یا پارچه را بین یخ و پوست قرار دهید تا از آسیبدیدگی پوست جلوگیری شود.
فشردهسازی
استفاده از باند کشی یا بانداژ فشاری به کاهش تورم کمک میکند. باند را به طور محکم، اما نه آنقدر سفت که باعث بیحسی یا درد بیشتر شود، ببندید.
بالا نگه داشتن پا
پای آسیبدیده را بالاتر از سطح قلب نگه دارید. این کار به تخلیه مایعات اضافی و کاهش تورم کمک میکند. میتوانید هنگام نشستن یا دراز کشیدن، پای خود را روی یک بالش قرار دهید.
به خاطر داشته باشید که در ۷۲ ساعت اول پس از آسیب، از گرم کردن یا ماساژ دادن ناحیه آسیبدیده خودداری کنید، زیرا این کار میتواند باعث افزایش تورم و درد شود.
درد مچ پا به علت پیچخوردگی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در بسیاری از موارد، پیچخوردگیهای خفیف با استراحت و مراقبتهای اولیه در منزل بهبود مییابند. اما در صورت مشاهده علائم زیر، مراجعه به پزشک ضروری است:
- ناتوانی کامل در راه رفتن و تحمل وزن روی پای آسیبدیده.
- درد و تورم شدید که با مراقبتهای اولیه بهبود نمییابد.
- احساس بیثباتی در مفصل مچ پا.
- درد در قسمت بالایی یا پایینی مچ پا که میتواند نشانه شکستگی باشد.
- بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن در پا یا انگشتان.
پزشک یا متخصص ارتوپدی با معاینه فیزیکی و در صورت لزوم با استفاده از تصویربرداریهایی مانند اشعه ایکس یا امآرآی (MRI)، نوع و شدت آسیب را تشخیص میدهد. این تشخیص دقیق به پزشک کمک میکند تا بهترین برنامه درمانی را برای شما تدوین کند و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری نماید.
روند بازتوانی و درمان پیچخوردگی مچ پا
درمان پیچخوردگی مچ پا، به ویژه در موارد متوسط تا شدید، نیازمند یک برنامه جامع است که معمولاً شامل فیزیوتراپی میشود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی مچ پا نقش حیاتی در بازگرداندن قدرت، انعطافپذیری و عملکرد مفصل دارد. فیزیوتراپیست با ارزیابی دقیق شرایط شما، یک برنامه تمرینی شخصیسازی شده برای بازتوانی مچ پا طراحی میکند که شامل مراحل زیر است:
- تمرینات دامنه حرکتی: این تمرینات برای جلوگیری از خشکی مفصل و بازیابی حرکت طبیعی مچ پا انجام میشوند.
- تمرینات ایزومتریک: این تمرینات در مراحل اولیه بازتوانی، برای تقویت عضلات اطراف مفصل بدون حرکت دادن آن، انجام میشوند.
- تمرینات مقاومتی: با بهبود وضعیت، تمرینات مقاومتی با استفاده از نوارهای کشی یا وزنهها به تقویت عضلات اطراف مچ پا کمک میکنند.
- تمرینات تعادل و حس عمقی: این تمرینات برای بهبود هماهنگی و حس موقعیت مفصل طراحی شدهاند و به پیشگیری از پیچخوردگیهای بعدی کمک میکنند.
- تمرینات پلیومتریک: در مراحل نهایی بازتوانی، این تمرینات برای آمادهسازی فرد جهت بازگشت به فعالیتهای ورزشی شامل پریدن، دویدن و تغییر جهتهای سریع انجام میشود.
کمک گرفتن از فیزیوتراپی برای درمان درد مچ پای پیچخورده
روشهای درمانی مکمل
- لیزرتراپی: استفاده از لیزر پرتوان به کاهش درد و التهاب و تسریع روند ترمیم بافت کمک میکند و یکی از روشهای مؤثر در بازتوانی مفاصل و عضلات به شمار میرود.
- مگنتتراپی: استفاده از میدانهای مغناطیسی برای تسکین درد و بهبود عملکرد عضلات و مفاصل.
- استئوپاتی: یک روش درمانی سنتی که بر اصلاح تعادل و هماهنگی اسکلتی و عضلانی بدن تمرکز دارد.
- دارودرمانی: پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای کاهش درد و التهاب تجویز کند. همچنین، پمادها و ژلهای موضعی نیز میتوانند به تسکین درد کمک کنند.
جراحی
در موارد نادر، مانند پیچخوردگیهای درجه ۳ که رباط به طور کامل پاره شده باشد، ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم رباط آسیبدیده باشد. پس از جراحی، معمولاً فیزیوتراپی برای بازگشت کامل عملکرد مفصل انجام میشود.
پیشگیری از پیچخوردگی مچ پا
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. با رعایت چند نکته ساده میتوانید خطر پیچخوردگی مچ پا را به حداقل برسانید:
- پوشیدن کفش مناسب: از کفشهایی استفاده کنید که حمایت کافی از مچ پا را فراهم کنند، به خصوص هنگام ورزش یا پیادهروی روی سطوح ناهموار.
- گرم کردن قبل از ورزش: قبل از شروع هرگونه فعالیت بدنی سنگین، بدن خود را با انجام حرکات کششی و تمرینات گرم کردن آماده کنید.
- تقویت عضلات مچ پا: با انجام منظم تمرینات تقویتی، مانند بالا و پایین بردن پنجه پا یا چرخش مچ، عضلات اطراف مفصل را تقویت کنید.
- استفاده از باند یا بریس: اگر مچ پای شما قبلاً آسیب دیده یا ضعیف است، هنگام ورزش از بریس یا باندهای حمایتی استفاده کنید.
- توجه به محیط اطراف: هنگام راه رفتن یا دویدن، به سطح زمین توجه کنید و از قدم گذاشتن در چالهها یا روی سطوح ناهموار اجتناب کنید.
بازگشت به ورزش
زمان بازگشت به ورزش به شدت آسیب و روند بهبودی شما بستگی دارد. به طور کلی، پیچخوردگیهای خفیف (درجه ۱) حدود ۲ تا ۴ هفته و پیچخوردگیهای شدیدتر (درجه ۲ و ۳) به زمان بیشتری، از ۶ هفته تا چندین ماه، برای بهبودی کامل نیاز دارند. هرگز قبل از مشورت با پزشک یا فیزیوتراپیست و بدون اطمینان از آمادگی کامل مفصل، به فعالیتهای سنگین و ورزشی بازنگردید. بازگشت زودهنگام میتواند خطر آسیبدیدگی مجدد را افزایش داده و به بیثباتی مزمن مچ پا منجر شود.
کمک از فیزیوتراپی برای درمان درد پیچخوردگی مچپا
جمعبندی
در نهایت، پیچخوردگی مچ پا یک آسیب شایع است که میتواند در هر شرایطی اتفاق بیفتد. با درک صحیح ماهیت این آسیب، انجام اقدامات اولیه مناسب، دریافت درمان تخصصی و اجرای یک برنامه بازتوانی دقیق، میتوان به سرعت و به طور کامل بهبود یافت و از عوارض احتمالی در آینده جلوگیری کرد. پیشگیری از طریق تقویت عضلات و انتخاب کفش مناسب، بهترین راه برای دوری از این آسیب دردناک است.
سوالات متداول در مورد پیچخوردگی مچ پا
آیا میتوانم با مچ پای پیچخورده راه بروم؟
در پیچخوردگیهای خفیف، ممکن است بتوانید با کمی درد راه بروید، اما در موارد متوسط و شدید، به دلیل درد و بیثباتی راه رفتن دشوار یا غیرممکن میشود. تا زمانی که درد و تورم کاهش نیافته است، بهتر است از عصا استفاده کنید و از راه رفتن روی پای آسیبدیده خودداری نمایید.
چرا بعد از پیچخوردگی مچ پا، کبودی تا انگشتان پا ادامه پیدا میکند؟
کبودی ناشی از خونریزی داخلی است که به دلیل پارگی رگهای خونی کوچک در ناحیه آسیبدیده رخ میدهد. جاذبه زمین باعث میشود خون به سمت پایین جریان یابد و در انگشتان پا جمع شود، به همین دلیل ممکن است کبودی تا این نواحی گسترش یابد.
آیا استفاده از کیسه آب گرم برای پیچخوردگی مفید است؟
خیر، استفاده از کیسه آب گرم در ۷۲ ساعت اول پس از آسیبدیدگی توصیه نمیشود، زیرا باعث افزایش جریان خون و تشدید تورم و التهاب میشود. در این مرحله، استفاده از کمپرس یخ بهترین گزینه است.
چه مدت طول میکشد تا پیچخوردگی مچ پا به طور کامل بهبود یابد؟
بیشتر پیچخوردگیهای مچ پا در عرض شش هفته بهبود مییابند. با این حال، آسیبهای شدیدتر ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند و در برخی موارد، به دلیل پارگی کامل رباط، جراحی برای ترمیم آن ضروری است.
آیا فیزیوتراپی تنها برای پیچخوردگیهای شدید است؟
خیر، فیزیوتراپی برای تمامی درجات پیچخوردگی مفید است. حتی در موارد خفیف نیز، فیزیوتراپی میتواند به تسریع روند بهبود، بازگرداندن کامل عملکرد مفصل و جلوگیری از آسیبدیدگیهای بعدی کمک کند.
