تاندون سوپرااسپیناتوس (supraspinatus tendonitis) یکی از چهار تاندون تشکیلدهنده روتاتور کاف شانه است که از عضله سوپرااسپیناتوس نشأت گرفته و به استخوان هومروس متصل میشود. این تاندون نقش بسیار مهمی در حرکت شانه، بهویژه آغاز بالا بردن دست (Abduction) و تثبیت مفصل شانه دارد. آسیب یا پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس میتواند باعث درد، ضعف و محدودیت حرکتی شود و فعالیتهای روزمره را دشوار کند.
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس یکی از شایعترین مشکلات شانه است و بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال رخ میدهد. این پارگیها میتوانند ناشی از آسیبهای ناگهانی مانند سقوط یا ضربه مستقیم به شانه باشند یا بهصورت تدریجی و مزمن به دلیل استفاده مکرر و فرسایشی تاندونها ایجاد شوند. عوامل خطر شامل سن، فعالیتهای ورزشی یا شغلی سنگین و ضعف عضلات شانه است.
در این مطلب از فیزیوتراپی راحیل، به بررسی علائم، تشخیص، روشهای درمان و اهمیت فیزیوتراپی برای پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس پرداخته شده است تا راهنمایی کامل برای مراقبت و بازتوانی ارائه شود.
آناتومی و عملکرد تاندون سوپرااسپیناتوس
آناتومی و عملکرد تاندون سوپرااسپیناتوس؛ نقش کلیدی در حرکت و ثبات شانه
تاندون سوپرااسپیناتوس یکی از چهار تاندون مهم «روتاتور کاف» شانه است. این تاندون از پشت استخوان کتف شروع میشود، از زیر یک قسمت استخوانی به نام آکرومیون عبور میکند و به بالای استخوان بازو وصل میشود. جایگاه و مسیرش باعث میشود که هم تا حدی محافظت شود، هم در معرض فشار و ساییدگی قرار بگیرد.
معاینه رایگان توسط فیزیوتراپیست محسن بیات
اطلاعات تماس خود را وارد کنید.
توجه داشته باشید؛ فیزیوتراپی راحیل در شهر اصفهان قرار دارد.کار اصلی سوپرااسپیناتوس، شروع حرکت بالا بردن دست به پهلو (حدود ۱۵ درجه اول) است. بعد از این مرحله، عضله دلتوئید ادامه حرکت را انجام میدهد. این تاندون همچنین کمک میکند سر استخوان بازو محکم و درست در جای خود داخل مفصل شانه بماند و جابهجا نشود.
سوپرااسپیناتوس با سه تاندون دیگر روتاتور کاف (اینفرااسپیناتوس، ساباسکاپولاریس و ترس ماینر) مثل یک تیم هماهنگ کار میکند تا حرکات شانه نرم، روان و بدون درد باشند. این همکاری است که کارهایی مثل پرتاب توپ، شانه کردن مو یا برداشتن یک لیوان را ممکن میسازد.
اگر این تاندون آسیب ببیند یا پاره شود، تعادل حرکتی شانه به هم میخورد و فرد دچار درد، ضعف و محدودیت حرکتی میشود. در این شرایط، درمان درد شانه با فیزیوتراپی میتواند با تمرینات مناسب، تکنیکهای دستی و آموزش حرکات صحیح، عملکرد شانه را برگرداند و از آسیبهای بعدی پیشگیری کند.
علتها و عوامل مستعدکننده؛ چرا تاندون سوپرااسپیناتوس آسیب میبیند؟
تاندون سوپرااسپیناتوس به دلیل نقش کلیدیاش در حرکت و ثبات شانه، در معرض آسیبهای گوناگون قرار دارد. یکی از دلایل شایع، آسیبهای تروماتیک است؛ مثل افتادن روی دست باز، ضربه مستقیم به شانه یا کشش ناگهانی. این نوع حوادث میتوانند باعث پارگی تاندون شانه شوند، حتی در افرادی که پیشتر هیچ مشکلی در این ناحیه نداشتهاند.
نوع دیگر آسیب، آسیبهای مزمن و فرسایشی است. با گذشت زمان و استفاده مکرر از شانه، ممکن است بافت تاندون ضعیف شود و دچار التهاب یا آسیب تدریجی گردد؛ این حالت را تاندونیت سوپرااسپیناتوس یا تاندینوپاتی مینامند. حرکات تکراری بالای سر، مانند ورزشهای پرتابی یا کارهای ساختمانی، از عوامل مهم این نوع آسیب هستند. علاوه بر این، برخی فاکتورهای خطر احتمال بروز مشکلاتی مثل پارگی یا تاندونیت را افزایش میدهند. در جدول زیر به این عوامل خطر پرداختهایم:
| عوامل خطر پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس | ||
| عامل خطر | توضیح | مثالهای رایج |
| سن | کاهش انعطافپذیری و قدرت تاندون با افزایش سن، بهویژه بعد از ۴۰ سالگی | افراد میانسال و سالمند |
| جنسیت | شیوع کمی بیشتر در مردان به دلیل فعالیتهای سنگینتر | کارگران، ورزشکاران مرد |
| فعالیتهای ورزشی | حرکات مکرر بالای سر باعث فشار و ساییدگی تاندون میشود | والیبال، تنیس، شنا |
| مشاغل سنگین یا تکراری | استفاده مکرر از شانه در وضعیت بالای سر یا حمل بار سنگین | نقاشی ساختمان، کار در انبار |
| آسیبهای قبلی شانه | ضعف یا آسیب پیشین باعث آسیبپذیری بیشتر تاندون میشود | سابقه دررفتگی یا ضربه شدید |
شناخت این عوامل کمک میکند تا با تغییر سبک زندگی، انجام تمرینات تقویتی و استفاده از روشهای پیشگیری، سلامت تاندون اسپیناتوس حفظ شود.
انواع پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس؛ از پارگی ناقص تا آسیبهای مزمن شانه
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس میتواند شکلها و شدتهای مختلفی داشته باشد که شناخت آنها برای انتخاب درمان مناسب بسیار مهم است. بسته به میزان آسیب، این پارگیها به چند دسته تقسیم میشوند:
1. پارگی کامل تاندون سوپرااسپیناتوس
در این حالت، تمام ضخامت تاندون آسیب میبیند و ارتباط آن با استخوان بهطور کامل قطع میشود. این نوع پارگی معمولاً با ضعف شدید در بالا بردن دست و درد قابل توجه همراه است. در مواردی ممکن است به علت التهاب و تورم، فشار روی بافتهای اطراف ایجاد شود و باعث گیر افتادن عصب شانه گردد.
2. پارگی ناقص تاندون سوپرااسپیناتوس
تنها بخشی از ضخامت تاندون آسیبدیده است. علائم ممکن است خفیفتر باشند، اما همچنان درد و محدودیت حرکتی وجود دارد. این نوع پارگی گاهی بدون جراحی و با فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی بهبود مییابد.
3. پارگی حاد و مزمن تاندون سوپرااسپیناتوس
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس فقط از نظر میزان آسیب (کامل یا ناقص) متفاوت نیست، بلکه از نظر زمان و نحوه بروز هم میتواند در دو گروه اصلی حاد و مزمن قرار بگیرد.
- حاد: این نوع پارگی ناگهانی و معمولاً به دنبال یک حادثه مشخص رخ میدهد؛ مثل افتادن روی بازوی کشیده، بلند کردن بار سنگین یا ضربه مستقیم به شانه. نشانههای آن معمولاً شدید و فوری هستند و شامل درد ناگهانی، ضعف قابل توجه و ناتوانی در حرکت دادن شانه میشوند. در برخی موارد، تورم یا خونمردگی نیز دیده میشود.
- مزمن: این نوع در اثر ساییدگی تدریجی و استفاده مکرر از شانه ایجاد میشود، بهخصوص در افرادی که حرکات تکراری بالای سر انجام میدهند. پیشرفت آن آهسته است و علائم به مرور ظاهر میشوند. رایجترین علائم پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس در نوع مزمن شامل درد هنگام بالا بردن دست، ضعف عضلات شانه و گاهی محدودیت حرکتی صبحگاهی است. در برخی موارد، التهاب مزمن میتواند باعث فشار روی بافتهای اطراف و حتی گیر افتادن عصب شانه شود.
شناخت نوع پارگی کمک میکند تا پزشک و فیزیوتراپیست بهترین روش درمانی، از استراحت و تمرینات توانبخشی گرفته تا جراحی را انتخاب کنند.
علائم و نشانههای پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس
علائم و نشانههای پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس؛ وقتی شانه خبر میدهد
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس معمولاً با مجموعهای از علائم خود را نشان میدهد. شناخت این علائم کمک میکند تا فرد سریعتر به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کرده و از پیشرفت آسیب جلوگیری کند. برخی از رایجترین علائم پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس عبارتاند از:
1. درد شانه
- درد معمولاً هنگام بالا بردن دست یا انجام فعالیتهای بالای سر شدت پیدا میکند.
- درد میتواند شبها بدتر شود و خوابیدن روی شانه آسیبدیده را دشوار کند.
- در موارد مزمن، درد ممکن است به آرامی و به شکل مبهم باشد اما با فعالیت تشدید شود.
2. ضعف در بالای سر بردن دست
- فرد احساس میکند که دستش سنگین شده و نمیتواند آن را به راحتی بلند کند.
- فعالیتهایی مثل برداشتن اشیاء از قفسه بالا یا پرتاب کردن توپ دشوار میشوند.
- این ضعف به دلیل ناتوانی تاندون در انتقال نیروی عضله سوپرااسپیناتوس به استخوان بازو ایجاد میشود.
3. محدودیت دامنه حرکتی
- حرکت شانه ممکن است در برخی جهات محدود یا سفت باشد، مخصوصاً در حرکات بالای سر یا پشت کمر.
- محدودیت حرکتی گاهی باعث جبران با حرکات غیرطبیعی یا فشار روی مفصلهای دیگر میشود.
4. صداهای مفصل
- بعضی افراد هنگام حرکت شانه صدای تق، کلیک یا لغزش احساس میکنند.
- این صداها معمولاً ناشی از ساییدگی تاندون روی زائده آکرومیون یا تاندونهای دیگر روتاتور کاف است.
5. دررفتگی مکرر شانه یا احساس ناپایداری
- آسیب مزمن یا ضعف تاندون سوپرااسپیناتوس میتواند ثبات مفصل شانه را کاهش دهد.
- این وضعیت گاهی باعث دررفتگی مکرر شانه یا احساس خالی شدن مفصل در حرکات خاص میشود.
- دررفتگی و ضعف تاندون میتواند درد و آسیب بیشتر به سایر ساختارهای شانه ایجاد کند.
6. علائم ثانویه
- التهاب و ضعف تاندون میتواند باعث گرفتگی عضلات گردن و پشت شود.
- برخی فعالیتهای روزمره مثل شانه کردن مو، پوشیدن لباس یا برداشتن اشیاء بالای سر همراه با درد و محدودیت میشوند.
شناخت دقیق این علائم باعث میشود تا درمان، ازجمله تمرینات فیزیوتراپی، تکنیکهای دستی و اصلاح الگوی حرکتی، سریعتر شروع شده و از پیشرفت آسیب و مشکلات ثانویه جلوگیری شود.
تشخیص پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس
تشخیص پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس؛ از معاینه بالینی تا تصویربرداری
تشخیص پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس نیازمند ترکیبی از بررسی بالینی دقیق و استفاده از روشهای تصویربرداری است. شناخت درست علت مشکل، به ویژه وقتی فرد از علت درد بین دو کتف یا درد شانه شکایت دارد، اهمیت زیادی دارد.
1. معاینه بالینی
پزشک با استفاده از تستهای ویژه میتواند وجود پارگی تاندون را تشخیص دهد:
- Drop Arm Test: بررسی توانایی بیمار در پایین آوردن آرام دست از حالت بالا برده. ناتوانی یا درد شدید نشانه پارگی است.
- Empty Can Test: ارزیابی عضله سوپرااسپیناتوس با قرار دادن دستها در حالت خالی کردن قوطی. درد یا ضعف در این تست میتواند پارگی تاندون را نشان دهد.
2. تصویربرداری
- MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): بهترین روش برای دیدن پارگی تاندون و میزان آسیب عضله.
- اولتراسوند (سونوگرافی): برای ارزیابی پارگیهای ناقص و وضعیت تاندونها مفید است و قابلیت بررسی حرکتی شانه را هم دارد.
- X-ray: برای بررسی استخوان، اسپور استخوانی یا سایر تغییرات ساختاری شانه استفاده میشود، اگرچه پارگی تاندون را بهطور مستقیم نشان نمیدهد.
ترکیب معاینه بالینی و تصویربرداری باعث میشود تشخیص دقیقتر باشد و از اشتباهات رایج، مثل نسبت دادن درد شانه یا علت درد بین دو کتف به مشکلات دیگر، جلوگیری شود.
درمان پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس؛ از فیزیوتراپی تا جراحی شانه
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس میتواند بسته به شدت و نوع آسیب با روشهای مختلف درمان شود. انتخاب روش مناسب به اندازه پارگی، حاد یا مزمن بودن آن و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد.
1. روشهای درمان غیرجراحی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس
این روش معمولاً برای پارگیهای ناقص، آسیبهای مزمن یا بیمارانی که جراحی برای آنها مناسب نیست، استفاده میشود. هدف اصلی کاهش درد و بازگرداندن عملکرد شانه است.
- استراحت و کاهش فعالیت: جلوگیری از حرکات سنگین یا بالای سر که باعث فشار روی تاندون میشوند.
- فیزیوتراپی: شامل تمرینات تقویتی، کششی و تکنیکهای دستی برای بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه. این روش یکی از موثرترین راهها برای درمان پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس بدون جراحی است.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: برای کاهش درد و التهاب.
- تزریق کورتیزون: در مواردی که درد شدید و مزمن باشد، تزریق موضعی میتواند التهاب را کاهش دهد و امکان انجام تمرینات فیزیوتراپی را فراهم کند.
2. روشهای درمان جراحی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس
زمانی که پارگی کامل باشد، درد و ضعف شدید وجود داشته باشد یا درمان غیرجراحی پاسخگو نباشد، جراحی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس توصیه میشود.
- اندوسکوپی شانه: روش کم تهاجمی که با برشهای کوچک و استفاده از دوربین و ابزار مخصوص، تاندون ترمیم میشود. مزیت این روش، کاهش درد بعد از عمل و دوره بهبود کوتاهتر است.
- جراحی باز: در پارگیهای گسترده یا آسیبهای پیچیده، ترمیم از طریق برش بزرگتر انجام میشود تا جراح بتواند تاندون را دقیقاً به محل اتصال خود بازگرداند.
انتخاب بین درمان غیرجراحی و جراحی، نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصص است و هدف اصلی، کاهش درد، بازگرداندن عملکرد شانه و جلوگیری از آسیبهای ثانویه است.
فیزیوتراپی و بازتوانی شانه
فیزیوتراپی و بازتوانی شانه؛ بازگرداندن قدرت و حرکت پس از آسیب
فیزیوتراپی و برنامه بازتوانی بخش مهمی از درمان پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس است، چه پس از درمان غیرجراحی و چه بعد از جراحی. هدف اصلی کاهش درد، بازگرداندن دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه است تا عملکرد طبیعی بازو و شانه بازیابی شود و از آسیبهای بعدی پیشگیری شود.
فازهای بازتوانی
- فاز حاد (0 تا 6 هفته پس از آسیب یا جراحی):
- کاهش درد و التهاب با استفاده از استراحت، یخدرمانی و داروهای ضدالتهاب.
- جلوگیری از حرکات شدید یا بالای سر که به تاندون فشار میآورد.
- تمرینات حرکتی ملایم و حرکت غیرفعال برای حفظ انعطاف شانه.
- فاز تقویتی اولیه (6 تا 12 هفته):
- شروع تمرینات فعال شانه با دامنه حرکتی محدود.
- تمرینات کششی سبک برای حفظ انعطاف بافت نرم.
- تمرینات ایزومتریک (انقباض بدون حرکت) برای تقویت عضله سوپرااسپیناتوس و عضلات اطراف شانه.
- فاز تقویتی پیشرفته و عملکردی (12 هفته به بعد):
- تمرینات مقاومتی با وزنه سبک تا متوسط برای افزایش قدرت عضلات شانه و روتاتور کاف.
- تمرینات تعادلی و هماهنگی عضلات برای بازگرداندن ثبات مفصل شانه.
- آمادهسازی برای فعالیتهای روزمره و ورزشهای خاص، شامل حرکات بالای سر و پرتاب.
- تمرینات تقویتی و کششی:
- تمرینات تقویتی: شامل کشش با کش مقاومتی، دمبل سبک، تمرینات ایزومتریک و تمرینات با توپ برای بازو و کتف.
- تمرینات کششی: تمرینات کشش شانه، کتف و پشت برای حفظ انعطاف و جلوگیری از محدودیت حرکتی.
- تمرینات اصلاح الگوی حرکتی: آموزش نحوه صحیح حرکت دست و شانه برای جلوگیری از فشار اضافه روی تاندون سوپرااسپیناتوس و کاهش ریسک پارگی مجدد.
یک برنامه فیزیوتراپی منظم و تحت نظر متخصص میتواند به سرعت عملکرد طبیعی شانه را بازگرداند و احتمال درد یا ضعف طولانیمدت را کاهش دهد.
پیشآگهی و پیشگیری از آسیب شانه؛ حفظ قدرت و انعطاف تاندون سوپرااسپیناتوس
پیشآگهی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس معمولاً خوب است، به ویژه اگر درمان به موقع انجام شود و بیمار به برنامه فیزیوتراپی و بازتوانی پایبند باشد. بااینحال، مراقبتهای پیشگیرانه میتواند از پارگی یا بدتر شدن آسیب جلوگیری کند و به کاهش درد و محدودیت حرکتی کمک کند. برخی از نکات مهم در پیشگیری عبارتاند از:
- تقویت عضلات شانه و روتاتور کاف: انجام تمرینات منظم تقویتی و کششی برای حفظ قدرت و انعطاف تاندونها که به پیشگیری از آسیبهای ناشی از فعالیتهای تکراری کمک میکند.
- اصلاح حرکات تکراری و پر فشار: جلوگیری از انجام مداوم حرکات بالای سر یا حرکات سنگین بدون استراحت کافی. این کار فشار روی تاندون سوپرااسپیناتوس را کاهش میدهد.
- مراقبت بعد از آسیب یا جراحی: حتی پس از ترمیم تاندون یا آسیب جزئی، رعایت برنامه فیزیوتراپی اهمیت زیادی دارد. تمرینات صحیح میتوانند از درد مزمن و محدودیت حرکتی جلوگیری کنند.
با رعایت این نکات، شانه عملکرد طبیعی خود را حفظ میکند، درد کاهش مییابد و خطر پارگی یا آسیبهای ثانویه به حداقل میرسد.
جمعبندی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس؛ بازگرداندن حرکت و قدرت شانه
پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس یکی از آسیبهای شایع شانه است که میتواند باعث درد، ضعف و محدودیت حرکتی شود. شناخت آناتومی، انواع پارگی، علائم و فاکتورهای خطر و انجام تشخیص دقیق با معاینه و تصویربرداری، گامهای مهمی در مدیریت این آسیب هستند.
درمان غیرجراحی شامل استراحت، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در برخی موارد تزریق کورتیزون است، درحالیکه جراحی پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس برای پارگیهای کامل یا مقاوم به درمان غیرجراحی توصیه میشود.
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بازتوانی و پیشگیری دارد. برنامههای منظم تمرینی، تمرینات کششی و تقویتی و اصلاح الگوی حرکتی میتواند به کاهش درد، بازیابی دامنه حرکتی و بازگرداندن قدرت عضلات شانه کمک کند. فیزیوتراپی راحیل با برنامههای تخصصی خود میتواند روند بهبود این تاندون را تسریع کند و از آسیبهای بعدی پیشگیری نماید.
سوالات متداول در مورد پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس
آیا پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس فقط در ورزشکاران رخ میدهد؟
خیر. هر کسی که فعالیتهای تکراری شانه انجام دهد یا دچار افزایش سن و ساییدگی تاندون شود، ممکن است این آسیب را تجربه کند.
آیا میتوان بدون جراحی، پارگی کامل تاندون شانه را درمان کرد؟
بسته به شدت پارگی و سطح فعالیت فرد، برخی پارگیهای کامل با فیزیوتراپی و درمان غیرجراحی کنترل میشوند، اما در پارگیهای شدید یا مقاوم، جراحی اغلب توصیه میشود.
چقدر طول میکشد تا بعد از جراحی شانه به فعالیت عادی بازگردیم؟
معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه، بسته به اندازه پارگی و نوع بازتوانی، فرد میتواند به فعالیتهای روزمره و سبک بازگردد. فعالیتهای شدید ورزشی ممکن است تا ۶–۹ ماه طول بکشد.
آیا پارگی تاندون سوپرااسپیناتوس باعث درد شبانه میشود؟
بله. فشار اضافی روی تاندون در هنگام خواب یا قرار گرفتن دست روی بالش میتواند درد شبانه ایجاد کند.
آیا استفاده طولانیمدت از داروهای ضدالتهاب برای درمان سوپرااسپیناتوس کافی است؟
داروها میتوانند التهاب و درد را کاهش دهند، اما به تنهایی باعث ترمیم تاندون نمیشوند و باید با فیزیوتراپی و بازتوانی همراه باشند.
