استئوفیت چیست؟ انواع خار استخوانی و روش درمان

شاید برایتان سؤال پیش آمده باشد که استئوفیت چیست و چرا برخی افراد دچار این عارضه می‌شوند. خار استخوانی یا استئوفیت (osteophyte یا Bone spur) یکی از مشکلات شایع اسکلتی است که به‌صورت زائده‌های استخوانی اضافه در اطراف مفاصل یا روی استخوان‌ها ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً در اثر فرسایش مفاصل (آرتروز)، افزایش سن یا آسیب‌های مکرر به وجود می‌آید و می‌تواند باعث درد، سفتی و محدودیت حرکتی شود. اگرچه بسیاری از خارهای استخوانی بدون علامت هستند، اما در صورت فشار بر اعصاب یا بافت‌های اطراف، ممکن است باعث درد و ناراحتی قابل‌توجهی شوند. تشخیص به‌موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، نقش مهمی در کنترل علائم و پیشگیری از پیشرفت این مشکل دارد.

در این مطلب از فیزیوتراپی راحیل به بررسی کامل علل، علائم و روش‌های درمان خار استخوانی یا استئوفیت می‌پردازیم.

خار استخوانی چیست

خار استخوانی یا استئوفیت چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

استئوفیت به رشد اضافی بافت استخوانی گفته می‌شود که به‌شکل برجستگی‌های صاف و کوچک روی استخوان‌ها ظاهر می‌شود. برخلاف نامش، “خار” استخوانی تیز نیست، بلکه معمولاً گرد و صاف است. این زائده‌ها در واقع واکنش طبیعی بدن برای ترمیم آسیب و کاهش فشار در نواحی ملتهب یا آسیب‌دیده هستند. وقتی غضروف مفصلی دچار فرسایش می‌شود یا تاندون‌ها و رباط‌ها ملتهب می‌شوند، بدن برای پایدار کردن آن ناحیه، شروع به ساختن استخوان اضافی می‌کند. مهم‌ترین دلایل بروز خار استخوانی عبارت‌اند از:

• آرتروز و تخریب مفاصل: این شایع‌ترین علت است. با از بین رفتن غضروف، استخوان‌ها به هم ساییده شده و بدن با ایجاد خار استخوانی به این وضعیت واکنش نشان می‌دهد.
• افزایش سن: با بالا رفتن سن، مفاصل و استخوان‌ها به طور طبیعی دچار فرسودگی می‌شوند که این روند، احتمال ایجاد استئوفیت را افزایش می‌دهد.
• آسیب و فشار مکرر: فعالیت‌های ورزشی سنگین مانند دویدن یا مشاغلی که فشار مداوم بر یک مفصل خاص وارد می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد خار استخوانی شوند.
• بیماری‌های التهابی: بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان با ایجاد التهاب مزمن، زمینه را برای تشکیل استئوفیت فراهم می‌کنند.
• عوامل ژنتیکی: در برخی افراد، تمایل به ایجاد خار استخوانی می‌تواند ارثی باشد.

انواع خار استخوانی و علائم آن‌ها

خارهای استخوانی می‌توانند در هر قسمتی از بدن ایجاد شوند، اما در برخی نواحی شایع‌تر هستند. علائم نیز بسته به محل درگیری متفاوت است.

۱. ستون فقرات

خار استخوانی در مهره‌های گردن یا کمر می‌تواند به‌عنوان یک علت تنگی کانال نخاعی مطرح شود، زیرا این زائده‌ها ممکن است کانال نخاعی را تنگ کرده و به نخاع یا ریشه‌های عصبی فشار بیاورند. این وضعیت می‌تواند باعث درد، بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها و پاها شود.

۲. زانو و لگن

در این مفاصل، استئوفیت باعث درد هنگام حرکت، کاهش دامنه حرکتی و سفتی مفصل می‌شود. گاهی ممکن است حرکت دادن مفصل زانو یا لگن بسیار دردناک باشد.

۳. شانه

خار استخوانی در شانه می‌تواند تاندون‌های مهمی مانند روتاتور کاف را تحریک کرده و باعث درد، تورم و محدودیت در حرکت بازو شود.

۴. انگشتان دست

در انگشتان، این خارها به‌شکل گره‌های استخوانی به نام گره‌های هبردن (در بند انتهایی) و گره‌های بوچارد (در بند میانی) ظاهر می‌شوند که باعث تغییر شکل و گاهی درد و سفتی انگشتان می‌گردند.

۵. پاشنه پا

خار پاشنه یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع استئوفیت است که به دلیل التهاب بافت کف پا (فاشئیت پلانتار) ایجاد می‌شود و باعث درد شدید، به‌ویژه هنگام راه رفتن در صبح، می‌شود. در چنین مواردی، استفاده از روش‌های درمانی غیرتهاجمی مانند شاک ویو تراپی برای خار پاشنه پا می‌تواند به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک کند.

روش‌های درمان استئوفیت چیست؟

درمان خار استخوانی تنها زمانی ضروری است که علائم دردناکی ایجاد کند. هدف اصلی درمان، کاهش درد و التهاب و بهبود عملکرد مفصل است.

درمان‌های غیرجراحی

اکثر بیماران با روش‌های غیرجراحی و محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• داروها: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. گاهی نیز داروهای شل‌کننده عضلانی تجویز می‌شود.
• استراحت و کاهش وزن: پرهیز از فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند و کاهش وزن برای کم کردن فشار از روی مفاصل، به‌ویژه در زانو، لگن و کمر، بسیار مؤثر است.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمانی است. تمرینات تقویتی و کششی، ماساژ و تکنیک‌های درمان دستی (مانیپولاسیون) به بهبود انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات و کاهش درد کمک می‌کنند.
• تزریقات موضعی: تزریق داروهای ضدالتهابی (مانند استروئیدها) در نزدیکی مفصل درگیر، می‌تواند درد و التهاب را برای مدتی تسکین دهد.

درمانهای غیرجراحی استئوفیت

درمان با جراحی

جراحی تنها برای موارد شدیدی در نظر گرفته می‌شود که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند یا فشار بر اعصاب باعث ضعف شدید و مشکلات عملکردی شده است. در عمل جراحی، خار استخوانی برداشته می‌شود تا فشار از روی عصب یا مفصل آزاد شود. در موارد تخریب شدید مفصل، ممکن است به تعویض مفصل نیاز باشد.

سوالات متداول در مورد استئوفیت چیست؟

آیا همه خارهای استخوانی دردناک هستند؟

خیر. بسیاری از افراد دارای خار استخوانی هستند اما هیچ علامتی ندارند. درد و سایر علائم تنها زمانی بروز می‌کنند که این زائده‌ها به اعصاب، تاندون‌ها یا سایر بافت‌های نرم اطراف خود فشار وارد کنند یا باعث ساییدگی شوند.

آیا خار استخوانی با ورزش و فیزیوتراپی درمان می‌شود؟

ورزش و فیزیوتراپی خود خار استخوانی را از بین نمی‌برند، اما از مؤثرترین روش‌ها برای مدیریت علائم آن هستند. فیزیوتراپی با تقویت عضلات، بهبود دامنه حرکتی و کاهش فشار بر مفاصل، به شکل چشمگیری درد را کاهش داده و عملکرد فرد را بهبود می‌بخشد.

آیا همیشه برای درمان خار استخوان به جراحی نیاز است؟

خیر، جراحی آخرین گزینه درمانی است. اکثر بیماران با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، دارو و تغییر سبک زندگی به خوبی کنترل می‌شوند. جراحی تنها برای موارد شدید و مقاوم به درمان توصیه می‌شود.

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه نوعی استئوفیت است که در قسمت زیرین استخوان پاشنه پا ایجاد می‌شود. این عارضه اغلب با التهاب فاشیای کف پا همراه است و باعث دردی تیز در کف پاشنه می‌شود که معمولاً با اولین قدم‌های صبحگاهی شدیدتر است.