درمان زانو پرانتزی با فیزیوتراپی؛ بررسی علت و روش‌های درمان

در پای هر فرد بیش از 30 مفصل وجود دارد که کمک می‌کند بدویم، راه برویم، بپریم و به زندگی خود ادامه دهیم. علاوه بر این، پا ساختارهای متعددی هم دارد که به ما دقت، کنترل و دامنه وسیعی از حرکت را می‌بخشد. این ساختارها استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، ماهیچه‌ها و اعصاب هستند.

برخی از نوزادان با ناهنجاری‌ها یا مشکلاتی در ناحیه پا متولد می‌شوند. اگر به این مشکلات توجه نشود، آینده نوزادان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. بیماری پای پرانتزی بلافاصله بعد از تولد نوزاد قابل تشخیص است. در نوزادان مبتلا به این اختلال، پا به طرفین چرخانده خواهد شد.

این عارضه معمولا با هیچ دردی همراه نیست، اما در صورت عدم درمان، ناراحتی شدید و ناتوانی در مراحل مختلف زندگی را به همراه خواهد داشت. فیزیوتراپی پای پرانتزی می‌تواند در جلوگیری از بروز این ناراحتی‌ها و ناتوانی‌ها موثر باشد.

علت اصلی ایجاد زانوی پرانتزی

زانوی پرانتزی یک اختلال رشدی استخوان درشت نی است که باعث می‌شود ساق پا به سمت بیرون زاویه پیدا کند و باعث خمیدگی ساق پا می‌شود. به این معنی‌که زانو‌ها حتی زمانی‌که مچ پاها در کنار هم قرار دارند، کاملاً از هم باز می‌مانند.

افرادی که پاهای پرانتزی دارند می‌توانند تمرین‌هایی انجام دهند تا عضلاتی که زانو را به حالت اولیه خود برمی‌گردانند، قوی شوند. همچنین می‌توانند چرخش استخوان‌های ساق پا را بهبود ببخشند و به تدریج آن را تنظیم کنند و فرم پاها را اصلاح کنند.

این عارضه می‌تواند از دوران کودکی شروع شود یا به تدریج در طول زمان ایجاد شود. هر‌چه این عارضه شدیدتر باشد، چرخش زانوهای فرد به نسبت به حالت عادی بیشتر خواهد شد.

پای پرانتزی در سنین پایین كودكی شایع است اما می‌تواند در دوره‌های بعدی زندگی به دلایلی مانند آسیب یا عفونت در زانو یا پا، کمبود شدید ویتامین D و کلسیم، چاقی و یا آرتزور در زانو بوجود بیاید.

اگرچه ممکن است نتوانیم از بروز این وضعیت جلوگیری کنیم، اما می‌توان اثرات آن را با فیزیوتراپی و ورزش به حداقل رساند.

چه مواردی باعث ایجاد زانوی پرانتزی می‌شود؟

بیماری پای پرانتزی هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ می‌دهد و اصلا ربطی به سن و سال ندارد. دلایل بروز این عارضه در هر فرد متفاوت بوده و به شرح زیر است:

1. ژنتیک

ژنتیک یکی از مهم‌ترین مواردی است که باعث می‌شود افراد از سن کودکی به صورت مادرزادی به این عارضه مبتلا شوند. به همین دلیل اگر پای پرانتزی به دلیل ژنتیک باشد، باید درمان شود؛ زیرا به‌ خودی‌ خود قابل خوب شدن نیست.

البته درمان این عارضه در بزرگسالی سخت‌تر است؛ زیرا هر چه سن بیشتر شود، این بیماری کهنه‌تر خواهد شد.

2. نوع راه رفتن

راه رفتن سریع کودک یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند منجر به پرانتزی شدن پاهای کودک شود. علاوه بر این، دیر از پوشک گرفتن کودک نیز یکی دیگر از دلایل بروز این عارضه خواهد بود.

3. عفونت‌های استخوانی

عفونت‌های استخوانی در بزرگسالان می‌توانند کمانی شدن پاها و بیماری ژنووراروم را به همراه داشته باشند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار شکستگی استخوان شده و این شکستگی به درستی بهبود نیافته است. در چنین حالتی منجر به پرانتزی شدن پاها خواهد شد.

4. آرتروز زانو

آرتروز زانو نوعی بیماری است که به دلیل ساییدگی و فرسودگی استخوان‌های مفاصل زانو رخ می‌دهد. این بیماری بیشتر شامل حال افرادی است که سن آن‌ها بالا و استخوان‌هایشان فرسوده‌تر است.

5. چاقی

چاقی و اضافه وزن یکی دیگر از دلایل بروز بیماری پای پرانتزی است. به دلیل اینکه وزن زیاد شکم را زانوها تحمل می‌کنند، نتیجه آن پرانتزی شدن پاها و فرسایش استخوان‌های مفاصل زانو خواهد بود.

6. کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D در افراد می‌تواند بیماری ریکتز را به همراه داشته باشد. این بیماری منجر به نرم شدن استخوان‌ها و پرانتزی شدن پاها خواهد شد.

درمان فیزیوتراپی زانو پرانتزی

فیزیوتراپ شما زمانی‌که راه رفتن‌تان را ارزیابی می‌کند، ممکن است راهکار‌های زیر را برای درمان زانو پرانتزی به شما ارائه دهد:

1. روش گرمایش عمیق یا اولتراسوند

اگر بیمار درد داشته باشد، روش گرمایش عمیق باعث تسکین درد می‌شود. دیاترمی موج کوتاه یک روش گرمایش عمیق است که از گرما برای تسکین درد استفاده می‌کند، خون رسانی به عضلات هدف را بهبود می‌بخشد و مواد زائد را حذف می‌کند.

2. ماساژ درمانی

استفاده از ماساژ درمانی برای کودکان خردسال که استخوان‌های آنها هنوز در مراحل اولیه رشد خود است، بهترین تاثیر را دارد. ماساژ به طور مکرر در مدت زمان طولانی انجام می‌شود و شامل حرکت پاها به جلو و عقب است.

3. بریس‌های زانو و کفش طبی

استفاده از بریس‌های زانو و کفش طبی برای اصلاح فرم پا مفید است.

4. درمان با لیزر

درمان با لیزر (لیزر پرتوان) در کنار تمرینات فیزیوتراپی که سرعت بهبود پای پرانتزی افزایش می‌دهد.

گفتنی است که با لیزر نمی‌توان پای پرانتزی را به‌طور کامل درمان کرد اما اگر استخوان یا مفاصل شما دچار التهاب یا تورم شده است، لیزر درمان مناسبی است و می‌تواند برخی از عوارض مانند درد را کاهش دهد.

5. مکانوتراپی

مکانوتراپی یک تکنیک بسیار رایج در فیزیوتراپی پای پرانتزی است که با استفاده از تجهیزات ورزشی انجام می‌شود. دوچرخه ثابت و دستگاه تقویت مچ از جمله مهم‌ترین تجهیزات مکانوتراپی به شمار می‌روند. همچنین مکانوتراپی تکنیک موثری برای بهبود پس از جراحی پای پرانتزی به شمار می‌رود.

6. انجام تمرینات کششی زانو و باسن

1. تمرین خم کردن زانو با بند ورزشی

بند ورزشی یک ابزار عالی برای استفاده در تمرینات تقویتی همسترینگ است.

1. در ابتدا بند را طوری ببندید که یک حلقه تشکیل دهد و آن را به دور پای شما و مچ پایی که می‌خواهید کار کنید قلاب کند.
2. سپس روی شکم دراز بکشید و پاها را صاف بیرون بیاورید.
3. پاشنه پای خود را به سمت پایین بیاورید و تا جایی که می‌توانید آن را به سمت بند بکشید.
4.  3-5 ثانیه نگه دارید و به آرامی پا را پایین بیاورید.

2. تمرین استقامت زانو با توپ فیزیوتراپی

این تمرین چندین ماهیچه را به طور همزمان هدف قرار داده و تقویت می‌کند.

1. در ابتدا توپ را در زیر خودتان قرار دهید و مچ پای چپ خود را در بالای آن قرار دهید.
2. سپس پای راست خود را صاف روی زمین نگه دارید و زانوی راست خود را تا جایی خم کنید که ران شما موازی زمین شود.
3. به طور همزمان، توپ باید از مچ پا به سمت ساق پا بچرخد.
4. نیم تنه شما باید صاف و پای چپ شما صاف بماند.
5. قبل از بازگشت به موقعیت شروع، چند ثانیه در این حالت بمانید.

3. تمرین کیک دانکی

1. برای انجام این تمرین روی چهار دست و پا قرار بگیرید و دست‌هایتان را مستقیماً زیر شانه‌ها و زانوها را زیر باسن قرار دهید.
2. اطمینان حاصل کنید که پشت شما صاف است و چانه خود را کمی جمع کنید تا پشت گردن شما رو به سقف باشد.
3. بدون گرد کردن ستون فقرات، قسمت پایین شکم خود را درگیر کنید.
4. با حفظ خمیدگی 90 درجه در زانوی راست، به آرامی پای خود را صاف به عقب و به سمت سقف بلند کنید.
5. به موقعیت شروع بازگردید.
6. همه این حرکات را در طرف دیگر نیز تکرار کنید.

4. تمرین پل باسن

1. رو به بالا روی زمین دراز بکشید، زانوهایتان را خم کنید و پاها را صاف روی زمین بگذارید.
2. بازوهای خود را در کنار خود نگه دارید و کف دست خود را پایین بیاورید.
3. باسن خود را از زمین بلند کنید تا زمانی که زانوها، باسن و شانه‌های شما یک خط مستقیم تشکیل دهند.
4.  حالا عضلات باسن را به شدت منقبض کنید و شکم خود را به سمت داخل بکشید.
5. قبل از اینکه به سمت پایین برگردید، موقعیت پل خود را برای چند ثانیه نگه دارید.

5. انجام تمرین با استفاده از غلتک فومی

بستن یک غلتک فوم بین پاهای خود هنگام تلاش برای خم شدن و لمس انگشتان پا، ماهیچه‌هایی را فعال می‌کند که به زانوهای شما کمک می‌کند تا به سمت داخل بچرخند.

1. برای انجام این تمرین یک غلتک ماساژ یا حوله رول شده بین زانوها قرار دهید.
2. فاصله پاها باید حدود 8-10 سانتی متر باشد.
3. غلتک را بین پاهای خود فشار دهید.
4. زانوهای خود را صاف نگه دارید و تا جایی‌که می‌توانید به سمت جلو خم شوید.
5. دست خود را دراز کنید تا انگشتان پا را لمس کنید.
6. سپس بچرخید و بازوهای خود را بالای سر ببرید.
7. این حرکت را 10 بار تکرار کنید.

6. انجام حرکت اسکات پا به حالت داخل

این حرکت اسکاتی است که بیشتر بر قسمت داخلی ران تاکید می‌کند تا قسمت بیرونی ران. در نتیجه عضلاتی را که به کشش زانو به سمت مرکز کمک می‌کنند، تقویت می‌کند.

1. در ابتدا بایستید و پاهایتان با فاصله 20 سانتی متر از هم قرار دهید. پاهای خود را به سمت یکدیگر بچرخانید تا انگشتان شست پا به هم برسند.
2. سپس تا حد امکان به حالت اسکات بنشینید و بازوهای خود را برای حفظ تعادل به جلو دراز کنید.
3. در این تمرین محدودیت دامنه حرکتی برای شما طبیعی است.

7. انجام تمرین چرخش باسن در حالت پهلو

این حرکت ماهیچه‌هایی را هدف قرار می‌دهد که به چرخش پای شما کمک می‌کنند و زانوی شما را به سمت جلو می‌برند.

1. در ابتدا به پهلو دراز بکشید
2.  پاها روی هم قرار بگیرند و هر دو زانو 90 درجه خم شوند.
3. بدن شما باید از سر تا زانو در یک خط مستقیم باشد و پاها عمود بر پشت خم شوند.
4. زانوهای خود را در کنار هم نگه دارید و قسمت بالای پای خود را به سمت سقف بالا ببرید و سپس به آرامی آن را پایین بیاورید.
5. این حرکت را 10 بار برای هر پا تکرار کنید.
6. می توانید از یک نوار الاستیک کوچک استفاده کنید تا کشش بیشتری به حرکت اضافه کنید.

8. تمرین کشش به شکل عدد 4 انگلیسی

این کشش به شل شدن عضلات لگن کمک می‌کند و زانوهای شما را کمی به سمت داخل هدایت می‌کند.

1. در ابتدا به پشت دراز بکشید
2. زانوها را خم کنید و پاها را صاف روی زمین بگذارید.
3. پای راست را بالا بیاورید و آن را روی زانوی چپ قرار دهید.
4. دست راست خود را از شکاف بین زانوی چپ و راست بگیرید تا جلوی ساق پای چپ را بگیرید.
5. دست دیگر را بیاورید تا جلوی ساق پای چپ را بگیرید،
6. دست‌ها را به هم گره بزنید.
7. به عقب خم شوید و زانوی چپ خود را به سمت قفسه سینه بکشید و باسن راست خود را بکشید.
8. این حالت را برای 30 ثانیه نگه دارید و سپس حرکت برای جهت مخالف هم تکرار کنید.

9. انجام تمرین تعادل

1. روی پای راست بایستید.
2. پای چپ را به سمت عقب و کمر خم کنید.
3. برای حفظ تعادل دست هایتان را روی پهلو قرار دهید با به یک صندلی تکیه دهید.
4. تا جایی‌که می‌توانید در این حالت بمانید.
5. حالا همین تمرین را در سمت مخالف تکرار کنید.
6. این حرکت را چندبار در روز انجام دهید.

مزایای روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای پای پرانتزی

• بهبود قدرت عضلات
• کاهش اتلاف انرژی در پی قوی شدن عضله
• کاهش ریسک آسیب‌دیدگی
• بهبود عملکرد بدن
• بهبود کیفیت راه رفتن
• کاهش ریسک بروز اختلالاتی مانند آرتروز
• افزایش دامنه حرکتی بدن
• بهبود هماهنگی سیستم عضلانی
• افزایش آگاهی از موقعیت بدن
• افزایش توانایی حرکت مفاصل
• کاهش درد و التهاب
• کنترل درد

برای درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی چه مدت زمان نیاز است؟

مدت زمان فیزیوتراپی پای پرانتزی به موارد مختلفی بستگی دارد. این مدت زمان برای هر فرد متفاوت بوده و نمی‌توان یک زمان دقیق برای همه افراد تعیین کرد.

عواملی که بر مدت زمان درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی تاثیر می‌گذارند عبارت‌اند از:

• شدت پای پرانتزی: هر چه شدت پای پرانتزی بیشتر باشد، مدت زمان درمان آن طولانی‌تر خواهد بود.
• علت پای پرانتزی: علت زمینه‌ای پای پرانتزی نیز می‌تواند بر مدت زمان درمان آن تاثیرگذار باشد.
• وجود بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی همچون آرتروز یا بیماری‌های عصبی، می‌توانند مدت زمان درمان را تحت تاثیر قرار دهند.
• سن بیمار: هرچه بیمار سن بالاتری داشته باشد، دیرتر به درمان پاسخ خواهد داد.
• انجام منظم تمرینات: اگر تمرینات توصیه شده توسط فیزیوتراپیست به صورت دقیق و منظم انجام شوند، روند بهبودی سریع‌تر خواهد شد.

سخن پایانی

تاثیر فیزیوتراپی در اصلاح زانو پرانتزی بسیار مثبت است. این روش درمانی با استفاده از تمرینات تقویتی، کششی، تعادلی، آموزش حرکات صحیح و استفاده از وسایل کمکی، به بهبود عملکرد زانو و کاهش درد و تنش در این منطقه کمک می‌کند.

با انجام تمرینات منظم و توجه به راهنمایی‌های فیزیوتراپیست، الگوهای حرکتی ناصحیح به الگوهای حرکتی صحیح تغییر می‌کنند و تنش و فشار بر زانو کاهش می‌یابد. به‌طورکلی، فیزیوتراپی پای پرانتزی از رویکردهای موثر برای اصلاح زانو پرانتزی استفاده می‌کند و می‌تواند بهبود قابل توجهی در وضعیت و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این مشکل ایجاد کند.