فیزیوتراپی ام اس (ms)

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خود ایمنی سیستم عصبی مرکزی است که با التهاب مزمن و از دست دادن نورون مشخص می شود.

یک فیزیوتراپیست با افراد مبتلا به ام اس کار می کند تا مشکلات فیزیکی را ارزیابی کند و به بهبود حرکت و سایر عملکردهای بدن کمک کند.

فیزیوتراپی نقش اساسی در فعال نگه داشتن بیمار مبتلا به ام اس در جامعه دارد.

فیزیوتراپی و نقش آن در مراحل مختلف بیماری:

• در زمان تشخیص

در زمان تشخیص ام اس، مهم است که با یک فیزیوتراپیست برای ارزیابی وضعیت خود ملاقات کنید. این معاینه به درمانگر اجازه می‌دهد ببیند که بدن شما در حال حاضر چه توانایی‌هایی دارد تا بتواند آن را با توانایی‌های آینده شما مقایسه کند. شما همچنین می توانید محدودیت های فیزیکی خود را مورد بحث قرار دهید و متوجه شوید که چه سطحی از ورزش و فعالیت بدنی برای شما مناسب است.

پس از معاینه اولیه، ممکن است نیازی به ادامه ملاقات با فیزیوتراپ نباشد. اما اگر MS تهاجمی و به سرعت در حال پیشرفت دارید، بهتر است به درمان با فیزیوتراپی ادامه دهید.

• در زمان عود بیماری

دوره عود زمانی است که علائم ام اس شدیدتر است. در این دوره، ممکن است در انجام کارهای روزمره مثل پخت و پز، پیاده روی، حمام کردن و … مشکلات بیشتری داشته باشید.

فیزیوتراپیست شما با انجام یک معاینه فیزیکی و مقایسه آن با ارزیابی پایه شما می‌داند که عود چگونه بر شما تأثیر می‌گذارد. درمان پس از عود ممکن است به شما کمک کند تا بخشی از قدرتی را که ممکن است در طول عود از دست داده باشید بازیابی کنید.

• برای ام اس پیشرونده

اگر ام اس پیشرونده اولیه دارید، عود را تجربه نمی کنید. در عوض، بیماری شما در حال کاهش تدریجی و مداوم است.

اگر این نوع ام اس در شما تشخیص داده شد، از پزشک خود بخواهید فورا شما را به فیزیوتراپیست معرفی کند. برای سلامتی و رفاه شما بسیار مهم است که در اسرع وقت درمان فیزیوتراپی را شروع کنید. فیزیوتراپی می تواند به شما یاد دهد که چگونه تغییراتی که تجربه خواهید کرد را کنترل کنید. همچنین ممکن است لازم باشد نحوه استفاده از وسایل کمک حرکتی مانند واکر یا ویلچر را بیاموزید.

• برای ام اس پیشرفته

افراد مبتلا به ام اس پیشرفته علائم شدید دارند. در بیشتر موارد، افراد مبتلا به ام اس پیشرفته تعادل ندارند. این بدان معناست که آنها نمی توانند بدون کمک شخص دیگری یا وسیله موتوری راه بروند. همچنین، افراد در این مرحله خطر ابتلا به سایر بیماری ها مانند پوکی استخوان یا صرع دارند.

افراد مبتلا به ام اس پیشرفته هنوز هم می توانند از درمان فیزیوتراپی بهره مند شوند. به عنوان مثال فیزیوتراپی می تواند به شما کمک کند تا درست بنشینید، قدرت بالا تنه را تقویت کنید و توانایی استفاده از وسایل کمک حرکتی را بدست آورید.

فواید فیزیوتراپی برای بیماری ام اس

فیزیوتراپی اغلب زمانی توصیه می شود که یک مشکل خاص یا علائم مداوم وجود داشته باشد که بر فعالیت های روزمره، تحرک و استقلال تأثیر می گذارد.

اگر ام اس بر ورزش یا فعالیت های شما تأثیر می گذارد، فیزیوتراپیست می تواند تمرینات خاصی را برای درمان و مدیریت مشکلات حرکتی، تعادل، حفظ وضعیت بدن و خستگی پیشنهاد کند.

مشکلات مثانه، درد و اسپاسم عضلانی و سفتی نیز می توانند بوسیله فیزیوتراپی بهبود یابند.

از دیگر مزایای فیزیوتراپی در درمان بیماری ام اس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم عود بیماری ام اس به کمک فیزیوتراپی
• افزایش قدرت بدنی با فیزیوتراپی
• آموزش نحوه استفاده از وسایلی نظیر عصا، ویلچیر و واکر به کمک جلسات فیزیوتراپی
• آگاهی از روند پیشرفت بیماری و آماده سازی شخص با شیوه جدید زندگی

همچنین فیزیوتراپی می تواند از بسیاری جهات برای افراد مبتلا به ام اس و سایر بیماری های عصبی مفید باشد. به عنوان مثال:

• می توانند علائمی مانند خستگی، ضعف، سفتی و درد را مدیریت کنند
• تعادل و تحرک خود را بهبود بخشند
• ورزش هایی که برایشان مناسب است انجام دهند
• از سلامت و تندرستی بهتری برخوردار شوند
• مستقل تر زندگی کنند

5 تمرین فیزیوتراپی برای بهبود بیماری ام اس

1. انجام تمرینات ورزشی هوازی و قدرتی

ورزش نقش مهمی در به تاخیر انداختن علائم منفی بیماری دارد. تمرینات در مدیریت علائم و اصلاح بیماری، ایمن و مؤثر هستند. انجام تمرینات منظم با استفاده از دستورالعمل های تمرین بالینی تجویزی به عنوان بخشی از مراقبت ام اس توسط فیزیوتراپیست تجویز می شود.

همچنین ورزش باعث بهبود اختلالات ظرفیت هوازی، قدرت عضلانی اندام تحتانی، خستگی و افسردگی می شود.

افراد مبتلا به ام اس که دارای ناتوانی خفیف تا متوسط، حداقل به 30 دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط (2 بار در هفته) و تمرینات قدرتی (2 بار در هفته) نیاز دارند.

2. انجام ورزش های در آب

برنامه های ورزش در آب تأثیر مثبتی بر افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس پیشرونده دارد. همچنین سلامت عمومی را ارتقا می دهد، سطح انرژی و سلامت روان را بهبود می بخشد و به تعامل اجتماعی کمک می کند.

به دلیل کاهش تاثیر گرانش، تمرینات آبی به بیماران مبتلا به فلج شدید اندام تحتانی اجازه می دهد تا تمرینات ایستاده و حرکتی را انجام دهند.

3. انجام تمرینات یوگا

یوگا یکی از ورزش های آرامش بخش بوده که علاوه بر ایجاد آرامش روحی روانی، تاثیر خاصی بر روی بدن می گذارد و می تواند به بهبود و کاهش لرزش ها ایجاد شده در بدن و همچنین بهبود تعادل فرد کمک کند.

این تکنیک ورزشی به تسکین درد عضلات، شل شدن عضلات و همچنین افزایش انعطاف پذیری بدن و ارتقا اعتماد به نفس بیمار کمک کرده و از شدت گرفتن علائم ام اس جلوگیری می کند.

در نهایت انجام منظم این ورزش موجب بهبود کیفیت عملکردی فرد و همچنین بهبود کیفیت زندگی فرد می شود

4. انجام تمرینات تنفسی

انجام تمرینات تنفسی برای مدیریت خلق و خو، درد و خستگی ناشی از بیماری ام اس بسیار مفید است.

5. انجام تمرینات تعادلی

کنترل ضعیف وضعیت تعادل، خطر زمین خوردن را افزایش می دهد.

در بیماران مبتلا به ام اس کاهش سرعت راه رفتن، کاهش طول گام ها و کاهش حرکت مفصل در هنگام قدم برداشتن مشاهده می شود. با انجام تمرینات تعادلی می توان این وضعیت را تا حد زیادی بهبود بخشید.

در ادامه به چند حرکت مفید که فیزیوتراپیست ها برای بهبود علائم ام اس توصیه کرده اند، اشاره خواهیم کرد:

1. پلانک؛ تقویت عضله‌های مرکزی

انجام این حرکت موجب تقویت عضله‌های مرکزی (عضله‌های شکم، کمر و پشت بدن) می‌شود. مطابق توضیحات زیر این حرکت را انجام دهید:

• روی زمین به شکم دراز بکشید.
• به آرنج‌ها و پنجه‌ها تکیه دهید و بدن را به صورتی بالا ببرید که از نوک سر تا نوک پنجه صاف باشد. آرنج‌ها باید دقیقاً مماس با شانه‌ها باشند.
• عضلات شکم را منقبض کنید تا از برجسته شدن باسن جلوگیری کنید. ۱۰ تا ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید.
• این حرکت را می توانید ۳ تا ۵ بار تکرار کنید.
• با قوی‌تر شدن عضلات سعی کنید زمان تمرین را به ۲۰ ثانیه افزایش دهید.

2. پل؛ پرورش چند عضله

انجام تمرین پل برای بهبود عضلات شکم، کمر، سرینی و پا مفید است. مطابق توضیحات زیر این حرکت را انجام دهید:

• به پشت دراز بکشید و دست‌ها را در دو سمت بدن قرار دهید.
• پاها را به سمت داخل و رو به باسن بیاورید، مراقب باشید که کف پاها را از روی زمین بلند نکنید.
• عضلات شکم را به گونه‌ای منقبض کنید که ناف به سمت داخل و ستون فقرات کشیده شود.
• نفس را هنگام بلند کردن مفصل‌های ران (لگن) و سفت کردن عضله‌های سرینی بیرون بدهید.
• این حرکت را ۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید.

3. حرکت شنا روی دیوار؛ تقویت بالاتنه

شنای روی دیوار از تمرین‌های بالاتنه به شمار می‌رود. این حرکت را می‌توان در حالت نشسته یا ایستاده مطابق توضیحات زیر انجام داد:

• در حالت نشسته یا ایستاده به فاصله تقریباً دو پایی از دیوار، روبه‌روی آن بایستید و پاها را به یکدیگر بچسبانید.
• دست‌ها را صاف روی دیوار بگذارید.
• بازوها را به صورت کاملاً صاف و کشیده تا ارتفاع شانه بالا بیاورید و به اندازه بیشتر از عرض شانه باز کنید.
• با آرنج‌ های جمع شده در کنار بدن به سمت دیوار تا جایی خم شوید که بینی تقریباً دیوار را لمس کند.
• به آهستگی به حالت اولیه برگردید.
• این حرکت را ۳ تا ۵ بار انجام دهید.

7 تکنولوژی مفید فیزیوتراپی برای توانبخشی ام اس

برای کاهش درد، مشکلات حسی و سایر عوارض ثانویه بیماری ام اس مانند کمر درد، مبتلایان به این بیماری از ویلچر استفاده می‌کنند. همچنین افرادی که الگوی راه رفتن صحیح آن ها به خاطر بیماری ام اس به هم خورده است و درد در ناحیه پا دارند می توانند از روش های فیزیوتراپی زیر برای بهبود بیماری بهره مند شوند:

1. تحریکات الکتریکی

در این روش فیزیوتراپیست از دستگاه انتقال دهنده جریان الکتریکی با ولتاژ کنترل شده استفاده کرده و به کمک الکترود ها این جریان را به نواحی بدن که تحت تاثیر ام اس قرار گرفته اند، انتقال می دهد. این کار موجب تحریک بافت های بدن شده و به بهبود علائم و عوارض ام اس کمک می کند. همچنین فیزیوتراپیست می تواند با تحریک الکتریکی عصب و اعمال جریان الکتریکی به عصب از طریق پوست به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.

2. مگنت تراپی یا مغناطیس درمانی

این روش فیزیوتراپی از روش های موثر در بهبود ام اس بوده و فیزیوتراپیست با اعمال امواج مغناطیسی و ایجاد میدان مغناطیسی در بدن موجب افزایش سوخت و ساز بدن شده و علاوه بر تحریک نواحی آسیب دیده بدن به تولید انرژی نیز کمک می کند. در نتیجه به فرد مبتلا به ام اس برای کاهش خستگی و ضعف عضلات کمک می کند.

3. اولتراسوند

در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از دستگاه اولتراسوند و با اعمال امواج فراصوت، موجب تحریک و ترمیم بافت ها، افزایش گردش خون، عملکرد بهتر و سریع تر اندام های بدن شده و به بهبود علائم و عوارض ایجاد شده کمک می کند.

4. ماساژ درمانی

درمان فیزیوتراپی ممکن است شامل درمان دستی باشد. برای مثال فیزیوتراپیست ممکن است اندام شما را برای کشش غیرفعال و دامنه حرکت نگه داشته و حرکت دهد.

ماساژ دستی توسط فیزیوتراپیست صورت گرفته و موجب بهبود جریان و گردش خون در بدن شده و در نهایت به بهبود ضعف عضلات، گرفتگی عضلات، کاهش لرزش ها، افزایش دامنه حرکتی و … کمک می کند.

6. تکارتراپی

تکارتراپی یک درمان غیرجراحی آسیب های استخوانی، مفصلی و بافت های نرم است. استفاده از این روش در درمان ام اس موجب برخورد جریان الکترومغناطیس به بافت ها و افزایش کنترل شده حرارت به صورت موضعی در بافت می گردد. این امر باعث بهبود جریان لنفی و پرخونی در بافت و آزاد سازی هورمون های تسکین دهنده درد و ترمیم بافت و کاهش ادم و تورم می شود.

7. لیزر کم توان و پر توان

لیزر درمانی یکی از روش های درمانی بسیار مهم و موثر جهت افزایش سرعت ترمیم بافت آسیب دیده یوده و به همین جهت در درمان علائم بیماری ام اس بکار برده می شود.

لیزر درمانی موجب تسریع فرایند ترمیم و رشد سلولی، بهبود عملکرد اعصاب، ترمیم سریع زخم و… می شود.

هنگام مراجعه به فیزیوتراپیست چه اتفاقی می افتد؟

در ابتدا یک ارزیابی کلی از وضعیت بیمار بعمل می آید که شامل میزان تمرکز بر وضعیت بدن، حرکت و عملکرد، درک عملکرد بیمار و… است. سپس باتوجه وضعیت بیمار می توان یک برنامه فردی تنظیم کرد.