در رفتگی انگشت دست، تجربه‌ای دردناک و ناخوشایند است که می‌تواند عملکرد طبیعی دست را مختل کند. شناخت علائم و دلایل این عارضه، اولین گام برای تشخیص به موقع و دریافت درمان مناسب است تا از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری شود.
در رفتگی انگشت دست آسیب شایعی است که با درد شدید، تورم، کبودی، تغییر شکل مفصل و ناتوانی در حرکت انگشت مشخص می‌شود. تشخیص دقیق با معاینه و عکس اشعه ایکس انجام شده و درمان اصلی شامل جااندازی مفصل توسط پزشک و سپس بی‌حرکتی با آتل است. درمان به موقع و فیزیوتراپی مناسب برای جلوگیری از عوارضی مانند خشکی مفصل، درد مزمن و ناپایداری ضروری است.
انگشتان دست ما ساختارهای پیچیده‌ای دارند که از استخوان‌ها، مفاصل، رباط‌ها، تاندون‌ها و اعصاب تشکیل شده‌اند. دررفتگی انگشت دست به وضعیتی گفته می‌شود که استخوان‌های یکی از مفاصل انگشتان دست از هم‌راستایی طبیعی خود خارج شده و جابجا می‌شوند.
در رفتگی انگشت دست
7 علامت اصلی در رفتگی انگشت دست
شناخت علائم دررفتگی انگشت برای اقدام به‌موقع بسیار مهم است. فردی که دچار دررفتگی انگشت شده است، معمولاً یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه می‌کند:
1. درد شدید
اولین و بارزترین علامت، درد شدید و ناگهانی در محل مفصل آسیب‌دیده است. این درد معمولاً بلافاصله پس از آسیب شروع شده و با هرگونه تلاش برای حرکت دادن انگشت، تشدید می‌شود. شدت درد ممکن است حتی در حالت استراحت نیز قابل توجه باشد.
2. تورم
مفصل آسیب‌دیده به سرعت شروع به متورم شدن می‌کند. تورم ناشی از تجمع مایع و خونریزی داخلی در بافت‌های اطراف مفصل به دلیل آسیب به کپسول مفصلی و عروق خونی کوچک است. تورم می‌تواند باعث سفت شدن انگشت و محدودیت بیشتر حرکت شود.
تورم انگشت پس از در رفتگی
3. کبودی
تغییر رنگ پوست در اطراف مفصل به رنگ آبی، بنفش یا سیاه، نشانه خونریزی زیر پوستی است. کبودی ممکن است بلافاصله ظاهر نشود و طی چند ساعت یا روز پس از آسیب ایجاد گردد.
4. تغییر شکل واضح مفصل
این یکی از مشخص‌ترین علائم دررفتگی است. انگشت آسیب‌دیده ممکن است کج، خمیده یا کوتاه‌تر از حالت طبیعی به نظر برسد. زاویه غیرطبیعی مفصل نشان می‌دهد که استخوان‌ها در موقعیت صحیح خود قرار ندارند.
زاویه غیرطبیعی از علائم در رفتگی انگشت دست
5. ناتوانی در حرکت دادن انگشت
فرد قادر به خم کردن یا صاف کردن کامل انگشت آسیب‌دیده نیست. تلاش برای حرکت دادن انگشت بسیار دردناک است و دامنه حرکتی مفصل به شدت محدود می‌شود.
6. بیرون‌زدگی استخوان
در موارد شدید دررفتگی باز، استخوان پاره شده و از پوست بیرون بزند. این یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
7. احساس ناپایداری
ممکن است فرد احساس کند مفصل “لق” است یا پایدار نیست، به خصوص اگر دررفتگی مکرر باشد.
توجه به این علائم بسیار مهم است. حتی اگر انگشت فقط کمی کج به نظر می‌رسد یا درد و تورم خفیف است، باز هم احتمال دررفتگی یا شکستگی وجود دارد و مراجعه به پزشک ضروری است.
انواع دررفتگی انگشت دست
دررفتگی‌های انگشت دست بر اساس مفصل درگیر، جهت جابجایی استخوان و شدت آسیب طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه به معرفی انواع دررفتگی‌های انگشت دست بر اساس شدت آسیب می‌پردازیم.
- در رفتگی ساده: فقط جابجایی استخوان‌ها رخ داده و شکستگی همراه وجود ندارد.
- در رفتگی پیچیده: دررفتگی همراه با شکستگی استخوان یا آسیب شدید بافت نرم مانند پارگی گسترده رباط‌ها در این دسته قرار می‌گیرد که درمان آن دشوارتر خواهدبود.
- در رفتگی باز: پوست روی مفصل پاره شده و استخوان از پوست بیرون می‌زند. این نوع دررفتگی اورژانسی محسوب شده و خطر عفونت بالایی دارد.
- در رفتگی مزمن (کهنه): دررفتگی که مدت زمان زیادی از وقوع آن گذشته و درمان نشده است، دررفتگی مزمن نام دارد که درمان این نوع دررفتگی‌ها پیچیده‌تر است.
- در رفتگی مکرر: در این نوع دررفتگی، مفصل به دلیل ضعف رباط‌ها پس از آسیب اولیه، مستعد دررفتگی‌های مجدد می‌شود.
علل شایع دررفتگی انگشت دست
در رفتگی انگشت معمولاً نتیجه وارد شدن نیروی شدید و ناگهانی به انگشت است. شایع‌ترین علل عبارتند از:
- ضربه مستقیم: برخورد توپ با نوک انگشت در یا برخورد انگشت به یک سطح سخت از علل شایع است.
- افتادن: زمین خوردن روی دست باز، به خصوص اگر انگشتان تحت فشار قرار گیرند، می‌تواند باعث دررفتگی شود.
- خم شدن یا کشیده شدن بیش از حد: خم شدن شدید انگشت به عقب یا به جلو یا کشیده شدن ناگهانی انگشت می‌تواند باعث پارگی رباط‌ها و دررفتگی مفصل شود.
- حوادث: تصادفات رانندگی یا حوادث حین کار نیز می‌توانند منجر به این آسیب شوند.
- ضعف ساختاری: افرادی که دارای مفاصل بیش از حد انعطاف‌پذیر هستند، ممکن است بیشتر مستعد دررفتگی باشند.
تشخیص دررفتگی انگشت دست
تشخیص دقیق در رفتگی انگشت توسط پزشک انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
شرح حال و معاینه فیزیکی
پزشک در مورد چگونگی وقوع آسیب، زمان شروع علائم و شدت آن‌ها سوال خواهد کرد. سپس انگشت آسیب‌دیده را به دقت معاینه می‌کند و به دنبال علائمی مانند تورم، کبودی، تغییر شکل، نقاط حساس به لمس و محدودیت دامنه حرکتی می‌گردد.
تصویربرداری با اشعه ایکس
انجام رادیوگرافی از انگشت آسیب‌دیده ضروری است. عکس اشعه ایکس به وضوح نشان می‌دهد که آیا مفصل در رفته است یا خیر و جهت دررفتگی را مشخص می‌کند.
تصویر ایکس ری در رفتگی انگشت دست
روش‌های درمان دررفتگی انگشت دست
هدف اصلی درمان، بازگرداندن استخوان‌ها به محل صحیح خود، کاهش درد و تورم، بازیابی حرکت و عملکرد انگشت و جلوگیری از عوارض است.
1. جاانداختن بسته
در اکثر موارد در رفتگی‌های ساده، پزشک می‌تواند مفصل را بدون نیاز به جراحی جا بیندازد. این کار معمولاً با اعمال کشش ملایم بر روی انگشت و فشار موضعی در جهت مناسب انجام می‌شود تا استخوان‌ها به جای خود بازگردند.
تلاش برای جا انداختن انگشت توسط خود فرد یا افراد غیرمتخصص اکیداً توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند باعث آسیب بیشتر به اعصاب، عروق خونی، رباط‌ها یا حتی شکستگی استخوان شود.
2. بی‌حرکتی
پس از جااندازی موفقیت‌آمیز، معمولاً انگشت با استفاده از آتل یا بی‌حرکت می‌شود. هدف از آتل‌بندی، محافظت از مفصل، اجازه دادن به ترمیم بافت‌های نرم آسیب‌دیده و کاهش درد است. مدت زمان استفاده از آتل بسته به شدت آسیب متفاوت است و معمولاً بین چند روز تا چند هفته طول می‌کشد.
آتل بستن به انگشت دست
3. جااندازی باز (جراحی)
در برخی موارد، جااندازی بسته امکان‌پذیر نیست. این حالت در دررفتگی‌های پیچیده، در رفتگی‌های باز، یا زمانی که بافت نرم بین استخوان‌ها گیر کرده باشد، رخ می‌دهد. در این شرایط، نیاز به عمل جراحی برای جااندازی مفصل و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده است.
4. کنترل درد و تورم
استفاده از کمپرس یخ، نگه داشتن دست بالاتر از سطح قلب و مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند.
5. فیزیوتراپی انگشت دست
پس از دوره بی‌حرکتی، فیزیوتراپی برای بازیابی کامل دامنه حرکتی، قدرت و عملکرد انگشت ضروری است. فیزیوتراپیست با استفاده از تمرینات کششی و تقویتی، مکانوتراپی، ماساژ، لیزر پرتوان یا الکتروتراپی به بهبود بیمار کمک می‌کند. شروع به موقع تمرینات برای جلوگیری از خشکی مفصل بسیار مهم است.
در رفتگی انگشت دست در کودکان
درر فتگی انگشت در کودکان نیازمند توجه ویژه است، زیرا رشد استخوانی آن‌ها هنوز کامل نشده است. این نوع آسیب می‌تواند منجر به مشکلات رشد شود. علائم این عارضه در کودکان مشابه بزرگسالان است، اما کودک ممکن است نتواند به خوبی درد یا مشکل خود را بیان کند. هرگونه تغییر شکل یا امتناع کودک از حرکت دادن انگشت پس از آسیب، باید جدی گرفته شود.
سوالات متداول
آیا دررفتگی انگشت خطرناک است؟
در رفتگی ساده معمولاً با درمان مناسب به خوبی بهبود می‌یابد. اما دررفتگی‌های پیچیده، باز یا درمان‌نشده می‌توانند منجر به عوارض جدی مانند عفونت، خشکی دائمی مفصل، درد مزمن یا آرتروز شوند. بنابراین، مراجعه سریع به پزشک اهمیت دارد.
چه مدت طول می‌کشد تا انگشت دررفته خوب شود؟
زمان بهبودی به شدت آسیب بستگی دارد. دررفتگی‌های خفیف ممکن است طی چند هفته بهبود یابند. اما آسیب‌های شدیدتر که نیاز به آتل‌بندی طولانی‌تر یا جراحی دارند، ممکن است بهبودی کامل آن‌ها چندین ماه طول بکشد. بازگشت کامل قدرت و حرکت معمولاً نیازمند فیزیوتراپی است.
آیا می‌توانم خودم انگشت دررفته را جا بیندازم؟
خیر! تلاش برای جا انداختن انگشت توسط فرد غیرمتخصص اکیداً ممنوع است، زیرا خطر آسیب بیشتر به بافت‌های نرم، اعصاب، عروق خونی و حتی ایجاد شکستگی وجود دارد. جااندازی باید حتماً توسط پزشک انجام شود.
بعد از جا انداختن انگشت، چه مراقبت‌هایی لازم است؟
معمولاً پس از جااندازی، انگشت با آتل بی‌حرکت می‌شود. باید دستورات پزشک را در مورد مدت زمان استفاده از آتل، مراقبت از آن، و زمان شروع فیزیوتراپی رعایت کرد. استفاده از یخ و بالا نگه داشتن دست به کاهش تورم کمک می‌کند. انجام تمرینات تجویز شده توسط فیزیوتراپیست برای بازیابی حرکت ضروری است.
آیا بعد از دررفتگی، انگشتم مثل قبل می‌شود؟
در بسیاری از موارد، با تشخیص و درمان به‌موقع و انجام صحیح توانبخشی، عملکرد انگشت به حالت طبیعی یا نزدیک به طبیعی بازمی‌گردد. با این حال، در برخی موارد، ممکن است مقداری سفتی یا تورم خفیف باقی بماند یا خطر آرتروز در آینده کمی افزایش یابد.
