بارداری دورانی است که بدن زن برای حمایت از جنین در حال رشد، دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی قابل توجهی میشود. این دگرگونیها باعث بروز ناراحتیهای اسکلتی و عضلانی، مانند درد در ناحیه کمر و لگن خواهدشد.
در این دوره حساس، یافتن راههای درمانی بیخطر و کارآمد برای مدیریت این مشکلات اهمیت زیادی دارد. فیزیوتراپی به عنوان یک روش غیردارویی، پتانسیل بالایی برای کاهش درد، بهبود تواناییهای جسمی و ارتقای سلامت عمومی زنان باردار را دارد.
آیا فیزیوتراپی در دوران بارداری ایمن است؟
به طور کلی، انجام فیزیوتراپی در دوران بارداری، زمانی که توسط درمانگران مجرب و آشنا به شرایط بارداری صورت گیرد، ایمن و مفید تلقی میشود. فیزیوتراپیستها با درک نیازها و محدودیتهای خاص زنان باردار، برنامههای درمانی متناسب، مؤثر و بیخطری را طراحی میکنند.
با این حال، دریافت تأییدیه از پزشک متخصص زنان یا ماما پیش از شروع هرگونه برنامه فیزیوتراپی در بارداری، اقدامی ضروری است. این کار تضمین میکند که برنامه فیزیوتراپی با وضعیت کلی بارداری و هرگونه محدودیتی که پزشک تعیین کرده، سازگار باشد.
معاینه رایگان توسط فیزیوتراپیست محسن بیات
اطلاعات تماس خود را وارد کنید.
توجه داشته باشید؛ فیزیوتراپی راحیل در شهر اصفهان قرار دارد.انتخاب یک فیزیوتراپیست که در زمینه مراقبتهای دوران بارداری تخصص دارد و از تغییرات فیزیولوژیک این دوره آگاه است، نقش کلیدی در ایمنی و اثربخشی درمان دارد. برنامههای درمانی باید برای هر فرد شخصیسازی شده و با پیشرفت بارداری، اصلاح شوند.
تحقیقات نشان دادهاند که ورزش با شدت متوسط، که اساس بسیاری از مداخلات فیزیوتراپی است، برای زنانی که وزن طبیعی دارند و بارداری تکقلوی بدون عارضه را تجربه میکنند، عموماً بیخطر است. این یافتهها از کاربرد ایمن فیزیوتراپی در گروه مناسبی از زنان باردار پشتیبانی میکند.
موارد منع فیزیوتراپی در بارداری
اگرچه فیزیوتراپی عموماً ایمن است، اما برخی شرایط و فعالیتها دارای ریسک بوده و مواردی وجود دارد که انجام آن ممنوع است. مشورت با کادر درمان برای شناسایی موارد منع مصرف خاص هر فرد ضروری است.
بر اساس تحقیقات، موارد منع مطلق ورزش و فیزیوتراپی در بارداری عبارتند از:
- جفت سرراهی (پلاسنتا پرویا)
- نارسایی دهانه رحم
- خونریزی واژینال در سهماهه دوم یا سوم
- پارگی زودرس کیسه آب
- سابقه یا خطر زایمان زودرس
- بیماریهای جدی قلبی یا ریوی
- پرهاکلامپسی
- کمخونی شدید
موارد نیازمند به احتیاط در فیزیوتراپی هنگام بارداری
علاوه بر موارد منع مطلق، شرایطی وجود دارند که نیازمند احتیاط یا پرهیز از برخی تکنیکهای خاص فیزیوتراپی هستند:
- پرهیز از دراز کشیدن طولانیمدت به پشت (طاقباز)، بهویژه پس از سهماهه اول، به دلیل خطر فشار بر ورید اجوف تحتانی
- احتیاط در مورد ایستادن طولانیمدت که میتواند تورم و ناراحتی را تشدید کند.
- اجتناب از فعالیتهایی که خطر زمین خوردن، ضربه به شکم یا برخورد فیزیکی شدید دارند.
- محدودیت ورزش در ارتفاعات بسیار بالا (بیش از ۲۵۰۰ متر)
- ممنوعیت غواصی به دلیل خطر برای جنین
علائم هشداردهنده هنگام فیزیوتراپی در زنان باردار
توجه به علائم هشداردهندهای که ممکن است در طول یا پس از فیزیوتراپی بروز کنند و نیاز به توقف فعالیت و مشورت فوری با پزشک دارند، بسیار مهم است.
این علائم شامل موارد زیر است:
- انقباضات منظم و دردناک رحم
- هر نوع خونریزی واژینال
- تنگی نفس قبل از شروع یا در حین فعالیت خفیف
- سرگیجه یا احساس ضعف
- سردرد شدید یا مداوم
- درد قفسه سینه
- درد یا تورم در ساق پا (میتواند نشانه لخته خون باشد)
- تورم ناگهانی در مچ پا، دستها یا صورت
- تب یا لرز
- کاهش محسوس حرکات جنین
انواع فیزیوتراپی توصیهشده در دوران بارداری
فیزیوتراپیستها از روشها و تمرینات متنوعی برای پاسخگویی به نیازهای زنان باردار استفاده میکنند. برخی از انواع رایج در ادامه معرفی خواهند شد.
1. تمرینات تقویت عضلات کف لگن
این تمرینات برای تقویت عضلاتی که از مثانه، روده و رحم حمایت میکنند، ضروری بوده و به پیشگیری از بیاختیاری و افتادگی ارگانهای لگنی کمک میکنند.
2. فعالیتهای هوازی سبک
مکانوتراپی و ورزشهایی مانند پیادهروی، شنا، استفاده از دستگاه الیپتیکال و دوچرخه ثابت به حفظ سلامت قلب و عروق بدون فشار زیاد بر مفاصل کمک میکنند و در مدیریت وزن و بهبود گردش خون مؤثرند.
3. حرکات کششی ملایم و افزایش انعطافپذیری
حفظ انعطاف از طریق حرکات کششی ایمن، مانند یوگای اصلاحشده یا پیلاتس ویژه بارداری، به کاهش تنش عضلانی و آمادگی بدن برای زایمان کمک میکند. تمریناتی مثل چرخش لگن میتواند در کاهش کمردرد مفید باشد.
4. ماساژ تخصصی دوران بارداری
ماساژ توسط درمانگران آموزشدیده میتواند به شل شدن عضلات، بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک کند.
5. تکنیکهای تنفس و آرامسازی
آموزش الگوهای تنفسی و راهبردهای آرامسازی میتواند ابزار قدرتمندی برای مدیریت درد و اضطراب در طول زایمان باشد.
6. آبدرمانی (ورزش در آب)
شناوری در آب فشار وزن را از روی مفاصل برداشته و گرمای آب به شل شدن عضلات کمک میکند. ورزش در آب محیطی ایمن و راحت برای ورزش، بهخصوص برای افراد با درد مفاصل، فراهم میآورد.
7. تکنیکهای دستی
فیزیوتراپیستهای ماهر ممکن است از تکنیکهای دستی ملایم مانند موبیلیزاسیون مفصلی یا آزادسازی بافت نرم برای رفع مشکلات خاص اسکلتی-عضلانی استفاده کنند. لازم به ذکر است که این نوع فیزیوتراپی نیازمند رعایت احتیاطات لازم در دوران بارداری است.
راهنمایی برای انجام ایمن تمرینات فیزیوتراپی در بارداری
برای اطمینان از ایمنی و کارایی تمرینات، نکات زیر را رعایت کنید.
- به علائم بدن خود توجه کنید و در صورت احساس درد یا ناراحتی شدید، فعالیت را متوقف نمایید.
- شدت تمرینات را بهتدریج افزایش دهید و از فعالیتهای بسیار شدید بپرهیزید.
- همیشه قبل از ورزش بدن را گرم و پس از آن سرد کنید.
- سعی کنید فعالیت بدنی منظم (مثلاً حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط در بیشتر روزهای هفته) داشته باشید.
- از ورزش در هوای بسیار گرم و مرطوب اجتناب کنید.
- به میزان کافی آب و مایعات بنوشید.
- اگر در کلاسهای ورزشی شرکت میکنید، مربی را از بارداری خود مطلع سازید.
- اگر پیش از بارداری فعال نبودهاید، برنامه ورزشی را بهآرامی شروع کنید.
- از دراز کشیدن به پشت برای مدت طولانی، بهخصوص بعد از هفته ۱۶ بارداری، خودداری کنید.
- از ورزشهایی که خطر افتادن یا ضربه به شکم دارند (مانند ورزشهای تماسی) دوری کنید.
- از ورزش در ارتفاعات بالا و غواصی بپرهیزید.
- در صورت مشاهده هر یک از علائم هشداردهنده (انقباض، خونریزی، سرگیجه و…)، ورزش را متوقف کرده و با پزشک یا ماما مشورت کنید.
- هرگونه سوال یا نگرانی در مورد ایمنی ورزش را با پزشک و فیزیوتراپیست خود در میان بگذارید.
آیا شرایطی وجود دارد که فیزیوتراپی در بارداری توصیه نمیشود؟
بله، همانطور که پیشتر اشاره شد، شرایط پزشکی خاصی وجود دارند که انجام فیزیوتراپی و مهم تر از آن ورزش در بارداری ممنوع است.
این موارد منع مطلق شامل جفت سرراهی، نارسایی دهانه رحم، خونریزی در سهماهه دوم یا سوم، پارگی زودرس کیسه آب، خطر زایمان زودرس، بیماریهای جدی قلبی یا ریوی، پرهاکلامپسی و کمخونی شدید است.
در این شرایط پرخطر، معمولاً توصیه میشود از ورزش ساختاریافته خودداری شود و فعالیتها به راه رفتن بسیار آرام برای کاهش خطر لخته شدن خون محدود گردد. در موارد خاص، با اجازه متخصص و استفاده از دستورالعملهای خاص ورزش تحت نظارت میتواند مشکلی به وجود نیاورد.
نتیجهگیری
فیزیوتراپی میتواند یک مداخله درمانی ایمن و بسیار سودمند برای زنان در دوران بارداری باشد که مزایای قابل توجهی از جمله تسکین درد، بهبود وضعیت بدنی، تقویت عضلات کف لگن و آمادگی برای زایمان را به همراه دارد.
با این حال، ایمنی و موفقیت آن وابسته به عواملی چون تخصص فیزیوتراپیست، پیروی از دستورالعملهای ایمنی و توجه به موارد منع مصرف است. مشورت با پزشک یا ماما قبل از شروع برنامه و انتخاب یک فیزیوتراپیست با تجربه در مراقبتهای بارداری، برای تضمین تجربهای ایمن و مفید، حیاتی است. با درک درست مزایا، خطرات و ملاحظات مربوط به فیزیوتراپی، زنان باردار میتوانند تصمیمات آگاهانهای برای بهبود سلامت و رفاه خود در این دوره ویژه اتخاذ کنند.
