استخوان دنبالچه یا کوکسیکس، پایین‌ترین بخش ستون فقرات است. درد دنبالچه معمولاً در قسمت بالای باسن احساس می‌شود و می‌تواند حالت تیرکشنده یا مبهم داشته باشد. این درد بیشتر هنگام نشستن یا در حالت چمباتمه زدن خود را نشان می‌دهد.
علت درد استخوان دنبالچه متفاوت است. بعضی از علت‌ها خفیف‌اند و خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی دیگر ممکن است جدی‌تر باشند و نیاز به بررسی و درمان پزشکی داشته باشند.
در این مطلب از فیزیوتراپی راحیل قرار است به ۱۰ مورد از رایج‌ترین علت‌های درد استخوان دنبالچه بپردازیم و در پایان، عوامل خطر بروز این عارضه را توضیح دهیم.
14 علت درد استخوان دنبالچه؛ از آسیب تا مشکلات ساختاری
استخوان دنبالچه نقش مهمی در حمایت از بدن به‌ویژه هنگام نشستن دارد. همچنین به‌عنوان نقطه اتصال رباط‌ها، تاندون‌ها و ماهیچه‌هایی عمل می‌کند که بخش‌های مختلف بدن را به هم وصل می‌کنند.
به همین دلیل، درد دنبالچه یا کوکسیدینیا (Coccydynia) می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند. در بیشتر موارد، این درد به دلیل آسیب‌دیدگی یا نشستن طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. بااین‌حال، بعضی مشکلات پزشکی نیز می‌توانند باعث بروز آن شوند. در ادامه به رایج‌ترین علت‌های درد استخوان دنبالچه می‌پردازیم:
۱. آسیب ناگهانی (ضربه مستقیم)
یکی از شایع‌ترین دلایل درد دنبالچه، آسیب ناگهانی است. برای مثال اگر هنگام اسکی یا افتادن روی سطح سخت به شدت روی باسن زمین بخورید، دنبالچه تحت فشار قرار می‌گیرد. این ضربه می‌تواند باعث التهاب یا کشیدگی بافت‌های اطراف دنبالچه شود.
گاهی اوقات این آسیب فقط به شکل کبودی دیده می‌شود، اما در موارد شدیدتر ممکن است باعث شکستگی استخوان دنبالچه شود. در موارد نادر نیز امکان دارد مفصل بین دنبالچه و استخوان خاجی (ساکروم) جابه‌جا شود. در چنین شرایطی معمولاً نیاز است که بیمار توسط جراح ارتوپد معاینه و درمان شود.
آسیب ناشی از فشار یا استرس تکراری و درد دنبالچه
۲. آسیب ناشی از فشار یا استرس تکراری
برخی فعالیت‌ها مثل اسب‌سواری، دوچرخه‌سواری یا حتی نشستن طولانی‌مدت در وسایل نقلیه‌ای که تکان زیادی دارند می‌توانند به مرور زمان باعث درد دنبالچه شوند. دلیل این موضوع، فشار یا اصطکاک مکرری است که روی این استخوان وارد می‌شود.
شایع‌ترین علت درد استخوان دنبالچه هنگام نشستن، همین فشار طولانی روی سطح سخت یا نشستن نادرست روی صندلی کار است. خبر خوب این است که درد ناشی از چنین آسیب‌هایی معمولاً پس از استراحت و پرهیز از فعالیتی که باعث فشار شده، به مرور برطرف می‌شود.
۳. اضافه‌وزن یا کم‌وزنی
علت درد استخوان دنبالچه لگن می‌تواند به دلایل مربوط به وزن بدن ایجاد شود، چرا که وزن زیاد یا کم می‌تواند روی ستون فقرات و سیستم عضلانی-اسکلتی تأثیر بگذارد.
معمولاً چاقی و اضافه‌وزن می‌تواند باعث درد ناحیه پایین کمر شود و پزشکان گاهی کاهش وزن را به‌عنوان یکی از گزینه‌های درمان اولیه در نظر می‌گیرند. اضافه‌وزن همچنین ممکن است با مشکلاتی مثل اختلال عملکرد عضلات کف لگن همراه باشد که در نهایت منجر به کوکسیدینیا (درد دنبالچه) می‌شود.
از طرف دیگر، وزن پایین بدن یا کاهش سریع وزن نیز می‌تواند از دیگر علت‌های درد استخوان دنبالچه باشد، زیرا بافت چربی محافظ دنبالچه کاهش پیدا می‌کند و فشار روی استخوان بیشتر می‌شود.
۴. زایمان
زایمان طبیعی می‌تواند فشار زیادی روی دنبالچه وارد کند و باعث درد ماندگار دنبالچه شود. این موضوع به‌ویژه در زایمان‌های دشوار صادق است، زیرا سر نوزاد فشار مستقیم روی بالای دنبالچه وارد می‌کند. استفاده از فورسپس نیز می‌تواند به این نوع درد دامن بزند.
اغلب، علت درد استخوان دنبالچه بعد از زایمان به کبودی استخوان یا کشیدگی رباط‌ها مربوط می‌شود. بااین‌حال، در برخی موارد نادر، شکستگی استخوان دنبالچه نیز ممکن است رخ دهد.
۵. آرتروز
حرکات تکراری و فرسایش طبیعی مفاصل می‌تواند باعث آرتروز شود. این بیماری تحلیل‌رونده می‌تواند هر مفصل بدن ازجمله مفصل دنبالچه را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به درد مزمن شود. برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل، استفاده از فیزیوتراپی برای آرتروز می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
۶. خار استخوان
هر دنبالچه در افراد مختلف کمی متفاوت است و برخی افراد خار استخوان در نوک پایین‌ترین قسمت دنبالچه دارند. خار استخوان یک برآمدگی کوچک استخوانی است.
وجود خار استخوان می‌تواند هنگام نشستن باعث تحریک ناحیه دنبالچه شود، زیرا ممکن است پوست و بافت چربی بین خار و صندلی تحت فشار قرار بگیرد و درد ایجاد کند.
۷. اسکولیوز
برخی متخصصان گزارش می‌دهند که اسکولیوز می‌تواند دیگر علت درد استخوان دنبالچه باشد. اسکولیوز به معنای خمیدگی غیرطبیعی ستون فقرات است و می‌تواند فشار بیشتری روی دنبالچه وارد کند.
۸. درد ناشی از عصب
درد دنبالچه می‌تواند به دلیل فشردگی یا تحریک اعصاب نیز ایجاد شود. درد عصبی در بالای دنبالچه ممکن است مربوط به گروهی از اعصاب به نام گانگلیون ایمپر (Ganglion Impar) باشد. فعالیت بیش از حد یا تحریک این اعصاب که در جلوی بخش بالایی دنبالچه قرار دارند، می‌تواند باعث درد مکرر دنبالچه شود.
همچنین، فشردگی عصب پودندال می‌تواند باعث یک دوره کوتاه اما شدید درد مقعدی (Proctalgia Fugax) شود که اغلب با مشکلات عضلات کف لگن مرتبط است. عصب پودندال، عصب اصلی ناحیه پرینه است که بین دنبالچه و مفصل پوبیس (Pubic Symphysis) قرار دارد.
اختلال عملکرد عضلات کف لگن و دنبالچه
۹. اختلال عملکرد عضلات کف لگن
در پایین لگن، عضلاتی به نام عضلات کف لگن وجود دارند که به دنبالچه وصل هستند و وظیفه آن‌ها حمایت از اندام‌های داخلی بدن است.
وقتی این عضلات سفت یا تحریک شوند، می‌توانند درد مبهم و تیرکشنده در دنبالچه را به همراه داشته باشند. گاهی این درد حتی تا مقعد یا قسمت پایانی روده بزرگ نیز احساس می‌شود.
به همین دلیل، اختلال عملکرد عضلات کف لگن یکی از علت درد لگن در زنان است، زیرا این عضلات فشار بیشتری روی دنبالچه وارد می‌کنند و باعث درد طولانی و مزمن می‌شوند.
۱۰. مفصل‌های بیش‌ازحد انعطاف‌پذیر
افرادی که سندروم مفصل‌های بیش‌ازحد انعطاف‌پذیر دارند، ممکن است درد دنبالچه را تجربه کنند. به این وضعیت گاهی Double-Jointed هم گفته می‌شود.
در این حالت، بافت همبند شل و ضعیف است و مفاصل می‌توانند فراتر از محدوده طبیعی حرکت کنند. اغلب این مشکل به دلیل نقص در تولید کلاژن است که ناشی از اختلال ژنتیکی به نام سندروم اهلرز-دانلوس یا EDS ایجاد می‌شود.
افراد مبتلا به این وضعیت ممکن است علت درد استخوان دنبالچه خود را به این دلیل تجربه کنند، زیرا انعطاف بیش‌ازحد مفاصل باعث فشار و تحریک استخوان دنبالچه می‌شود.
۱۱. بیماری‌های ستون فقرات کمری
بیماری تحلیل‌برنده دیسک‌های ستون فقرات کمری یا DDD می‌تواند باعث انتشار درد به دنبالچه شود.
اگر درد دنبالچه شما ناشی از این بیماری باشد، معمولاً خود دنبالچه هنگام لمس دردناک نیست، اما ممکن است احساس ناراحتی مداوم و مبهم در ناحیه وجود داشته باشد.
۱۲. بیماری‌های اندام‌های لگنی
گاهی درد ناحیه دنبالچه به دلیل مشکلات یا بیماری‌های اندام‌های لگنی ایجاد می‌شود. این مشکلات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اندومتریوز
- التهاب لگن
- افتادگی اندام‌های لگنی
- پروستاتیت
- فیبروم رحم
معمولاً این مشکلات با علائم دیگری مانند درد هنگام ادرار، یبوست، خونریزی‌های شدید قاعدگی، تب یا ترشحات واژن یا آلت تناسلی همراه هستند.
علت درد استخوان دنبالچه به دلیل عفونت
۱۳. عفونت
دیگر علت درد استخوان دنبالچه می‌تواند به دلیل عفونت‌هایی مانند کیست یا سینوس پیلونیدال ایجاد شود. این عفونت‌ها ممکن است باعث موارد زیر شوند:
- تورم
- درد در ناحیه دنبالچه
- قرمزی و گرمی پوست
- ترشح چرکی سفید و غلیظ
در موارد نادر، عفونت استخوان (استخوان دنبالچه) به نام استئومیلیت (Osteomyelitis) می‌تواند باعث درد دنبالچه شود. این نوع عفونت ممکن است با زخم‌های ناشی از فشار طولانی‌مدت شروع شود، زیرا فشار زیاد جریان خون را به ناحیه محدود می‌کند.
۱۴. سرطان
در موارد نادر، تومور یا سرطان می‌تواند به دنبالچه منتقل شود. این اتفاق ممکن است در برخی از انواع سرطان‌ها رخ دهد، مانند:
- سرطان پروستات
- سرطان تخمدان
- سرطان دهانه رحم
- سرطان روده بزرگ
در این موارد، تومور می‌تواند باعث درد دنبالچه شود.
همچنین ممکن است تومورهای اولیه استخوان در خود دنبالچه یا ناحیه اطراف آن شکل بگیرند. تومور اولیه به توموری گفته می‌شود که به‌طور مستقل ایجاد شده و ناشی از گسترش سرطان نیست. این حالت نیز نادر است.
علاوه بر درد، سرطان دنبالچه می‌تواند باعث ضعف یا بی‌حسی در پایین کمر و پاها و ایجاد تورم یا برآمدگی قابل مشاهده شود.
اگر بعد از آشنایی با علت‌های درد استخوان دنبالچه، به دنبال روش‌های درمان هستید، می‌توانید نگاهی به مطلب جدیدترین روش‌های درمان درد دنبالچه با فیزیوتراپی بیندازید.
عوامل خطر بروز درد دنبالچه
عوامل خطر بروز درد دنبالچه؛ چه چیزهایی احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد؟
برخی شرایط و رفتارها می‌توانند احتمال ابتلا به درد دنبالچه را افزایش دهند. مهم‌ترین عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- جنسیت: درد دنبالچه در خانم‌ها شایع‌تر است، به‌خصوص به دلیل تفاوت در شکل لگن و تجربه زایمان.
- سن: افراد میانسال بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند، زیرا با افزایش سن، غضروف و مفاصل دنبالچه مستعد آسیب می‌شوند.
- سبک زندگی کم‌تحرک: نشستن طولانی‌مدت روی صندلی یا سطوح سخت می‌تواند فشار بیشتری روی دنبالچه وارد کند.
- اضافه‌وزن یا چاقی: وزن زیاد باعث فشار بیشتر روی استخوان دنبالچه و بافت‌های اطراف می‌شود.
- سابقه آسیب قبلی: افتادن روی باسن، تصادف یا ضربه مستقیم می‌تواند خطر درد مزمن دنبالچه را افزایش دهد.
- فعالیت‌های پر فشار یا تکراری: فعالیت‌هایی مثل دوچرخه‌سواری طولانی، اسب‌سواری یا ورزش‌های پر فشار می‌توانند فشار مکرر روی دنبالچه ایجاد کنند.
- اختلالات ساختاری یا ژنتیکی: مشکلاتی مثل مفصل‌های بیش‌ازحد انعطاف‌پذیر (Hypermobility) یا سندروم اسکولیوز نیز می‌توانند ریسک ابتلا را بالا ببرند.
درمان درد دنبالچه؛ راهکارهای فیزیوتراپی در فیزیوتراپی راحیل
درد دنبالچه یا کوکسیدینیا می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از ضربه یا فشار طولانی‌مدت گرفته تا مشکلات ساختاری، عفونت یا بیماری‌های لگنی و حتی نادرترین موارد سرطان. عوامل خطر مانند جنسیت، سن، وزن و سبک زندگی کم‌تحرک نیز احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهند.
در فیزیوتراپی راحیل، درمان درد دنبالچه معمولاً شامل تمرینات اصلاحی و تقویت عضلات کف لگن، اصلاح نحوه نشستن، تکنیک‌های کشش و آرام‌سازی بافت‌های اطراف دنبالچه و در صورت نیاز استفاده از ابزارهای حمایتی یا پدهای مخصوص نشستن است. این روش‌ها می‌توانند درد را کاهش دهند، تحرک را بهبود ببخشند و از برگشت مجدد مشکل جلوگیری کنند. در موارد شدیدتر، فیزیوتراپی همراه با مشاوره پزشکی یا درمان‌های تکمیلی توصیه می‌شود.
سوالات متداول در مورد علت درد استخوان دنبالچه
۱. چرا بعضی اوقات تنها هنگام نشستن درد دنبالچه احساس می‌کنم؟
این حالت معمولاً به دلیل فشار مستقیم روی استخوان دنبالچه یا بافت‌های اطراف است. نشستن طولانی روی سطح سخت یا نشستن نادرست می‌تواند درد را تشدید کند.
۲. آیا درد دنبالچه فقط در زنان شایع است؟
خیر، اما زنان بیشتر از مردان دچار این درد می‌شوند. تفاوت آناتومی لگن و زایمان طبیعی از دلایل اصلی است.
۳. آیا اضافه‌وزن می‌تواند باعث درد دنبالچه شود؟
بله وزن زیاد فشار بیشتری روی دنبالچه وارد می‌کند و احتمال درد را افزایش می‌دهد. همچنین، کاهش سریع وزن یا کمبود بافت چربی محافظ می‌تواند همین اثر را داشته باشد.
۴. آیا ورزش‌های خاص باعث درد دنبالچه می‌شوند؟
فعالیت‌هایی مثل دوچرخه‌سواری طولانی، اسب‌سواری یا ورزش‌هایی با تکان شدید لگن می‌توانند باعث فشار مکرر روی دنبالچه و درد شوند.
۵. آیا درد دنبالچه همیشه به ضربه مستقیم مربوط است؟
خیر، گاهی درد می‌تواند به دلایل داخلی یا ساختاری مثل اختلال عملکرد عضلات کف لگن، مشکلات دیسک کمر یا خار استخوان ایجاد شود، حتی بدون ضربه قبلی.
