فلج بلز، یا فلج عصب صورت، وضعیتی است که باعث ضعف یا فلج ناگهانی عضلات در یک طرف صورت می‌شود. این اتفاق به دلیل التهاب یا آسیب عصب هفتم مغزی رخ می‌دهد. اگرچه بسیاری از افراد به مرور بهبود می‌یابند، اما روش‌های درمانی مختلفی برای تسریع بهبودی و کاهش عوارض وجود دارد. یکی از روش‌های نوین که مورد توجه قرار گرفته، استفاده از لیزر پرتوان (High Intensity Laser Therapy – HILT) در فیزیوتراپی است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با کاربرد لیزر پرتوان در درمان فلج بلز بیشتر آشنا شوید.
فلج بلز چیست؟
فلج بلز به دلیل اختلال در عملکرد عصب صورت (عصب هفتم) ایجاد می‌شود. این عصب مسئول کنترل حرکات عضلات صورت است. علت دقیق آن کاملاً مشخص نیست، اما اغلب به التهاب و تورم عصب، احتمالاً ناشی از عفونت‌های ویروسی (مانند ویروس هرپس)، نسبت داده می‌شود.
علائم شایع عبارتند از:
- ضعف یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت (شامل پیشانی)
- افتادگی پلک و گوشه دهان در سمت درگیر
- مشکل در بستن کامل چشم
- اشک‌ریزی غیرارادی یا خشکی چشم
- مشکل در لبخند زدن، صحبت کردن یا غذا خوردن
- تغییر در حس چشایی یا افزایش حساسیت به صدا
- گاهی درد پشت گوش یا در صورت
این وضعیت می‌تواند از نظر ظاهری و روحی برای بیمار آزاردهنده باشد و منجر به کناره‌گیری از اجتماع شود. درمان به‌موقع اهمیت زیادی دارد. اما جای نگرانی است استفاده از روش های مختلف فیزیوتراپی صورت برای فلج بلز در درمان آن بسیار موثر است.
لیزر پرتوان (HILT) چیست و چگونه کار می‌کند؟
لیزر تراپی روشی است که از نور متمرکز برای انتقال انرژی به بافت‌های بدن استفاده می‌کند. این انرژی توسط سلول‌ها جذب شده و می‌تواند فرآیندهای درمانی را تحریک کند. لیزرها بر اساس توان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
- لیزر کم‌توان (LLLT) یا لیزر سرد: با توان پایین‌تر عمل می‌کند و اثرات حرارتی ندارد.
- لیزر پرتوان (HILT) یا لیزر گرم: از لیزرهای کلاس IV با توان بالاتر (معمولاً بیش از 500 میلی‌وات) استفاده می‌کند. این توان بالا به لیزر اجازه می‌دهد تا به عمق بیشتری از بافت نفوذ کند و انرژی بیشتری را به ناحیه مورد نظر برساند.
لیزر پرتوان به دلیل نفوذ عمیق‌تر و انتقال انرژی بیشتر، اغلب دوره درمان کوتاه‌تری نسبت به لیزر کم‌توان دارد.
مکانیسم اثر لیزر پرتوان در فلج بلز
تصور می‌شود لیزر پرتوان از طریق چندین مکانیسم به بهبود فلج بلز کمک می‌کند:
- تحریک بازسازی عصبی
مهم‌ترین اثر لیزر در فلج بلز، توانایی آن در تحریک ترمیم و بازسازی عصب آسیب‌دیده (عصب هفتم) است. لیزر فعالیت سلول‌های عصبی را افزایش داده و می‌تواند به رشد مجدد رشته‌های عصبی (آکسون‌ها) کمک کند.
- افزایش انرژی سلولی (ATP)
لیزر با تأثیر بر میتوکندری‌ها (نیروگاه سلول)، تولید انرژی سلولی (ATP) را افزایش می‌دهد. این انرژی اضافی به سلول‌های عصبی و عضلانی کمک می‌کند تا فرآیندهای ترمیمی و عملکردی خود را بهتر انجام دهند.
- کاهش التهاب و تورم
از آنجایی که التهاب نقش مهمی در فلج بلز دارد، اثرات ضد التهابی لیزر پرتوان بسیار حائز اهمیت است. لیزر می‌تواند به کاهش تورم عصب صورت کمک کرده و فشار روی عصب را کاهش دهد.
- بهبود گردش خون
لیزر با تحریک ساخت عروق خونی جدید و افزایش قطر عروق موجود، جریان خون به ناحیه آسیب‌دیده را افزایش می‌دهد. این امر موجب رسیدن اکسیژن و مواد مغذی بیشتر به عصب و عضلات در حال ترمیم می‌شود.
- اثرات ضد درد
لیزر می‌تواند با مکانیسم‌های مختلف، از جمله افزایش ترشح مواد ضد درد طبیعی بدن (مانند اندورفین)، به کاهش درد احتمالی همراه با فلج بلز کمک کند.
- حفظ بافت میوفاشیا
برخی روش‌ها مانند تکارتراپی (که گاهی در کنار لیزر استفاده می‌شود) می‌توانند به حفظ ساختار طبیعی بافت همبند (فاشیا) صورت کمک کرده و از تغییرات ناخواسته در فرم صورت جلوگیری کنند.
اثربخشی لیزر پرتوان در درمان فلج بلز
مطالعات بالینی متعددی به بررسی تأثیر لیزر درمانی (شامل پرتوان و کم‌توان) بر فلج بلز پرداخته‌اند. نتایج کلی امیدوارکننده بوده است:
مقایسه با عدم درمان یا ورزش تنها
مطالعات نشان داده‌اند که هم لیزر پرتوان (HILT) و هم لیزر کم‌توان (LLLT) به طور قابل توجهی سرعت و میزان بهبودی فلج بلز را در مقایسه با گروهی که فقط ورزش یا ماساژ انجام داده‌اند، افزایش می‌دهند.
مقایسه HILT و LLLT
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که لیزر پرتوان (HILT) ممکن است بهبودی کمی بیشتری نسبت به لیزر کم‌توان (LLLT) ایجاد کند. این احتمالاً به دلیل نفوذ عمیق‌تر و انرژی بیشتر HILT است.
مقایسه با تحریک الکتریکی
شواهد در این زمینه متفاوت است، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که لیزر درمانی ممکن است در بهبود شدت فلج صورت مؤثرتر از تحریک الکتریکی باشد.
کاربرد در فلج بلز مزمن
لیزر پرتوان حتی در مواردی که فلج بلز مزمن شده (یعنی مدت زیادی از شروع آن گذشته)، پتانسیل بهبود عملکرد عضلات صورت را نشان داده است. در مطالعه‌ای بهبود قابل توجه در حرکت عضلات صورت بیماران مزمن پس از درمان با HILT گزارش شده است.
کاربرد در موارد شدید
گزارش‌های موردی نیز نتایج امیدوارکننده‌ای از کاربرد لیزر پرتوان در موارد شدید فلج بلز نشان داده‌اند.
به طور خلاصه، شواهد علمی از اثربخشی لیزر درمانی، به ویژه لیزر پرتوان، به عنوان یک درمان کمکی مفید در کنار سایر روش‌ها (مانند دارودرمانی اولیه و تمرینات فیزیوتراپی) برای فلج بلز حاد و حتی مزمن حمایت می‌کنند.
ایمنی و موارد احتیاط
لیزر پرتوان به طور کلی روشی ایمن و بدون درد در نظر گرفته می‌شود، به شرطی که توسط فرد آموزش‌دیده و با رعایت نکات ایمنی انجام شود.
عوارض جانبی
عوارض جانبی جدی گزارش نشده است. ممکن است کمی احساس گرما در ناحیه تحت درمان ایجاد شود.
محافظت از چشم
تابش مستقیم لیزر به چشم خطرناک است. هم بیمار و هم درمانگر باید حتماً از عینک محافظ مخصوص در طول جلسه استفاده کنند.
آمادگی قبل از جلسه
بهتر است ناحیه تحت درمان تمیز و عاری از کرم یا مواد آرایشی باشد.
موارد منع مصرف
استفاده از لیزر در برخی شرایط ممنوع یا نیازمند احتیاط ویژه است:
-
- بارداری
- وجود سرطان فعال یا سابقه آن در ناحیه درمان
- تابش مستقیم روی غدد درون‌ریز (مانند تیروئید در جلوی گردن)
- وجود خونریزی فعال در ناحیه
- تابش روی صفحات رشد باز در کودکان
- وجود عفونت پوستی فعال در محل درمان
حتماً درمانگر خود را از هرگونه بیماری زمینه‌ای یا شرایط خاص مطلع کنید.
آیا لیزر پرتوان برای شما مناسب است؟
شواهد موجود نشان می‌دهد که لیزر پرتوان یک گزینه درمانی امیدوارکننده و مؤثر به عنوان بخشی از برنامه جامع درمان فلج بلز است. این روش می‌تواند:
- به ترمیم عصب آسیب‌دیده کمک کند.
- التهاب و تورم را کاهش دهد.
- عملکرد عضلات صورت را بهبود بخشد.
- سرعت بهبودی را افزایش دهد.
- حتی در موارد مزمن یا شدید نیز مفید باشد.
این روش درمانی غیرتهاجمی، بدون درد و با عوارض جانبی اندک است. با این حال، برای دستیابی به بهترین نتیجه، لیزر پرتوان باید توسط فیزیوتراپیست ماهر و آموزش‌دیده و به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی کامل که ممکن است شامل تمرینات تخصصی صورت، ماساژ، و سایر مدالیته‌ها باشد، انجام شود.
اگر به فلج بلز مبتلا هستید و به دنبال گزینه‌های درمانی مؤثر می‌گردید، مشورت با پزشک و فیزیوتراپیست متخصص در مورد امکان استفاده از لیزر پرتوان می‌تواند گام مهمی در مسیر بهبودی شما باشد.
