آیا تا به حال در جلوی زانو و اطراف استخوان کشکک خود احساس درد کردهاید؟ این درد به خصوص هنگام بالا رفتن از پله، نشستن طولانی مدت یا دویدن بیشتر میشود؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است به سندرم درد پاتلوفمورال (Patellofemoral Pain Syndrome) مبتلا باشید. این عارضه که به “زانوی دونده” نیز مشهور است، یکی از شایعترین دلایل درد زانو، به ویژه در میان ورزشکاران و جوانان است. در این مقاله به زبان ساده به شما میگوییم که این سندرم چیست، چرا به وجود میآید و چگونه میتوان آن را درمان و از آن پیشگیری کرد.
سندرم درد پاتلوفمورال چیست
سندرم درد پاتلوفمورال چیست؟
سندرم درد پاتلوفمورال به دردی گفته میشود که در قسمت جلوی زانو، در اطراف یا پشت استخوان کشکک (پاتلا) احساس میشود. کشکک یک استخوان کوچک و مثلثی شکل است که در جلوی مفصل زانو قرار دارد. این استخوان هنگام خم و راست کردن زانو، در یک شیار مخصوص روی استخوان ران (فمور) به بالا و پایین میلغزد. اگر حرکت کشکک در این شیار به درستی انجام نشود، غضروف زیر آن تحریک شده و باعث ایجاد درد و التهاب میشود. این مشکل میتواند یک یا هر دو زانو را به طور همزمان درگیر کند.
علت بروز سندرم درد پاتلوفمورال چیست؟
پزشکان همیشه دلیل قطعی این سندرم را نمیدانند، اما چندین عامل کلیدی در بروز آن نقش دارند. معمولاً ترکیبی از این عوامل باعث ایجاد مشکل میشود.
1. استفاده بیش از حد و فشار مکرر
انجام فعالیتهایی که فشار زیادی به زانو وارد میکنند، یکی از دلایل اصلی است. ورزشهایی مانند دویدن، پریدن و چمباتمه زدن فشار مکرری را به مفصل زانو تحمیل میکنند. همچنین افزایش ناگهانی شدت یا مدت زمان ورزش نیز میتواند باعث تحریک و درد شود.
معاینه رایگان توسط فیزیوتراپیست محسن بیات
اطلاعات تماس خود را وارد کنید.
توجه داشته باشید؛ فیزیوتراپی راحیل در شهر اصفهان قرار دارد.2. عدم تعادل یا ضعف عضلانی
عضلات اطراف لگن و زانو نقش مهمی در نگه داشتن کشکک در مسیر صحیح خود دارند. اگر عضلات چهارسر ران (جلوی ران) ضعیف باشند یا بین عضلات مختلف عدم تعادل وجود داشته باشد، کشکک ممکن است از مسیر خود خارج شده و باعث ساییدگی و درد شود.
3. آسیب و جراحی
یک ضربه مستقیم به زانو، مانند زمین خوردن یا تصادف، میتواند باعث آسیب به کشکک و بروز این سندرم شود. همچنین، برخی جراحیهای زانو، مانند ترمیم رباط صلیبی قدامی، میتوانند خطر ابتلا به این درد را افزایش دهند.
4. ناهنجاری در راستای پا
گاهی مشکلات ساختاری در راستای قرارگیری پاها، از لگن تا مچ پا، میتواند باعث حرکت نادرست کشکک شود. این ناهنجاری فشار غیرطبیعی روی مفصل ایجاد میکند و به مرور زمان منجر به درد میشود.
علائم و نشانههای رایج سندرم درد پاتلوفمورال
علائم این سندرم میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما شایعترین آنها شامل موارد زیر است:
- درد مبهم و آزاردهنده در جلوی زانو: این علامت اصلی بیماری است که معمولاً به تدریج شروع میشود.
- تشدید درد با فعالیت: درد هنگام بالا و پایین رفتن از پلهها، زانو زدن، چمباتمه زدن و دویدن بدتر میشود.
- درد پس از نشستن طولانی: بسیاری از افراد پس از نشستن طولانی مدت با زانوهای خمیده (مانند نشستن در سینما یا ماشین) احساس درد میکنند.
- احساس سایش یا تق تق: ممکن است هنگام خم و راست کردن زانو، صدایی شبیه تق تق یا سایش احساس کنید. این صداها میتوانند نشاندهنده علت تق تق زانو هنگام راه رفتن باشند و گاهی با مشکلات مفصلی یا سفتی عضلات مرتبط هستند.
- تورم خفیف: در برخی موارد، ممکن است کمی تورم در اطراف زانو مشاهده شود.
روشهای تشخیص و درمان سندرم درد پاتلوفمورال
تشخیص این سندرم معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام میشود. پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و با فشار دادن نواحی مختلف زانو و حرکت دادن پای شما، علت درد را پیدا میکند. گاهی برای رد کردن سایر مشکلات، ممکن است از آزمایشهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا MRI نیز استفاده شود.
درمانهای خانگی و اولیه
در بیشتر موارد، این سندرم با روشهای ساده و غیرجراحی بهبود مییابد. اولین قدم برای درمان، کاهش درد و التهاب است.
- استراحت و تغییر فعالیت: از انجام فعالیتهایی که باعث درد زانو میشوند، خودداری کنید. میتوانید به جای دویدن، ورزشهای کمفشاری مانند شنا یا دوچرخهسواری را امتحان کنید.
- استفاده از روش RICE: این روش شامل استراحت (Rest)، یخ (Ice)، فشردهسازی (Compression) با باند کشی و بالا نگه داشتن (Elevation) زانو است. قرار دادن یخ به مدت ۲۰ دقیقه چند بار در روز به کاهش التهاب کمک میکند.
- داروهای مسکن: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن میتوانند به کاهش درد و تورم کمک کنند.
فیزیوتراپی برای سندرم درد پاتلوفمورال
فیزیوتراپی و ورزش درمانی
فیزیوتراپی نقش کلیدی در درمان بلندمدت این سندرم دارد. یک فیزیوتراپیست میتواند تمرینات خاصی را برای شما طراحی کند که اهداف زیر را دنبال میکنند:
- تقویت عضلات: تمرکز اصلی بر تقویت عضلات چهارسر ران، همسترینگ (پشت ران) و عضلات اطراف لگن است تا از کشکک بهتر حمایت کنند.
- افزایش انعطافپذیری: انجام حرکات کششی به بهبود دامنه حرکتی و کاهش سفتی عضلات کمک میکند.
- استفاده از کفی طبی یا چسب درمانی: گاهی استفاده از کفیهای مخصوص کفش برای اصلاح راستای پا یا استفاده از چسبهای درمانی (Taping) برای نگه داشتن کشکک در جای خود، میتواند مفید باشد.
جراحی
جراحی به ندرت برای درمان این عارضه مورد نیاز است. این روش تنها برای موارد بسیار شدیدی در نظر گرفته میشود که به درمانهای دیگر پاسخ ندادهاند. جراحیهایی مانند آرتروسکوپی (برای برداشتن بافت آسیبدیده) یا جراحی برای اصلاح راستای کشکک از گزینههای احتمالی هستند. پس از این جراحیها، انجام بهترین ورزشها برای بعد از آرتروسکوپی زانو میتواند به بهبود دامنه حرکتی، تقویت عضلات و کاهش درد کمک کند.
چگونه از سندرم درد پاتلوفمورال پیشگیری کنیم؟
با رعایت چند نکته ساده میتوانید خطر ابتلا به این سندرم را کاهش دهید:
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید: اضافه وزن فشار بیشتری به زانوهای شما وارد میکند.
- قبل از ورزش بدن خود را گرم کنید: همیشه قبل از شروع فعالیت بدنی، حرکات کششی و گرم کردن را انجام دهید.
- شدت ورزش را به تدریج افزایش دهید: از افزایش ناگهانی حجم یا شدت تمرینات خودداری کنید.
- از کفش مناسب استفاده کنید: کفشی بپوشید که از پای شما به خوبی حمایت کند و متناسب با فعالیت شما باشد.
- عضلات خود را قوی نگه دارید: به طور منظم تمرینات تقویتی برای عضلات پا و لگن انجام دهید.
سوالات متداول در مورد سندرم درد پاتلوفمورال
۱. سندرم درد پاتلوفمورال یا زانوی دونده چیست؟
این سندرم به درد در جلوی زانو و اطراف استخوان کشکک گفته میشود که معمولاً به دلیل استفاده بیش از حد، ضعف عضلانی یا حرکت نادرست کشکک در مفصل زانو ایجاد میشود.
۲. چه فعالیتهایی باعث تشدید درد زانوی دونده میشود؟
فعالیتهایی مانند دویدن، بالا و پایین رفتن از پلهها، چمباتمه زدن و نشستن طولانی مدت با زانوهای خمیده معمولاً درد را بدتر میکنند.
۳. اولین و مهمترین اقدام برای درمان این سندرم چیست؟
اولین قدم، استراحت دادن به زانو و پرهیز از فعالیتهایی است که باعث ایجاد درد میشوند. استفاده از یخ و مسکنهای بدون نسخه نیز میتواند به کاهش علائم اولیه کمک کند.
۴. آیا برای درمان سندرم درد پاتلوفمورال همیشه به جراحی نیاز است؟
خیر، جراحی به ندرت لازم است. بیش از ۹۰ درصد بیماران با روشهای غیرجراحی مانند استراحت، فیزیوتراپی، و انجام تمرینات ورزشی خاص به طور کامل بهبود مییابند.
