وقتی دست شما به دلیل شکستگی یا جراحی برای مدتی طولانی در گچ بی‌حرکت می‌ماند، ممکن است پس از باز کردن گچ با یک عارضه دردناک و آزاردهنده مواجه شوید: خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل شانه!
این وضعیت که به آن «شانه منجمد» (Frozen Shoulder) نیز گفته می‌شود، نتیجه مستقیم عدم تحرک شانه در دورانی است که دست شما در گچ قرار داشته است.
در این مقاله علمی به طور کامل به بررسی علل، علائم و مهم‌تر از همه، روش‌های درمانی و تمرینات موثر برای بازگرداندن حرکت و از بین بردن خشکی شانه پس از گچ گرفتن دست می‌پردازیم.
چرا شانه بعد از گچ گرفتن دست خشک می‌شود؟
علت اصلی این عارضه، بی‌حرکتی طولانی‌مدت است. هنگامی که دست در گچ است، شما به طور طبیعی از شانه خود کمتر استفاده می‌کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری کنید. این عدم تحرک باعث می‌شود کپسول مفصلی شانه (بافت همبندی که مفصل را احاطه کرده) ضخیم، سفت و ملتهب شود و دامنه حرکتی آن به شدت کاهش یابد.
بی‌حرکتی دست در گچ، اصلی‌ترین علت خشکی شانه است.
عوامل خطرساز دیگر
در کنار بی‌حرکتی، عوامل دیگری نیز می‌توانند احتمال بروز خشکی شانه را افزایش دهند:
- سن و جنسیت: این عارضه بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال و در زنان شایع‌تر است.
- بیماری‌های زمینه‌ای: افراد مبتلا به دیابت، مشکلات تیروئید (پرکاری یا کم‌کاری)، بیماری‌های قلبی-ریوی و پارکینسون بیشتر در معرض خطر هستند.
تشخیص خشکی شانه
تشخیص معمولاً بسیار ساده است. پزشک یا فیزیوتراپیست با معاینه فیزیکی و بررسی دامنه حرکتی فعال (حرکتی که خودتان انجام می‌دهید) و غیرفعال (حرکتی که پزشک دست شما را حرکت می‌دهد) شانه، به راحتی این وضعیت را تشخیص می‌دهد. در موارد نادر، ممکن است برای رد کردن مشکلات دیگر مانند آرتروز یا شکستگی‌های بهبود نیافته، از عکس‌برداری با اشعه ایکس یا MRI استفاده شود.
معاینه فیزیکی اولین قدم برای تشخیص خشکی شانه است.
وقتی گچ دستم را باز کردم چه کار کنم؟ (راه های درمان)
هدف اصلی درمان، کاهش درد و بازگرداندن کامل دامنه حرکتی شانه است. خبر خوب این است که با صبر و انجام روش‌های صحیح، این مشکل کاملاً قابل درمان است. درمان بر پایه حرکت استوار است.
۱. اولین و مهم‌ترین قدم: فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی
فیزیوتراپی مهم‌ترین و موثرترین روش درمانی برای خشکی شانه پس از باز کردن گچ است. به محض باز کردن گچ و با مشورت پزشک، باید برنامه توانبخشی خود را شروع کنید. یک فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا:
- تمرینات کششی صحیح را برای افزایش انعطاف‌پذیری کپسول مفصلی یاد بگیرید.
- تمرینات تقویتی را برای بازگرداندن قدرت عضلات اطراف شانه انجام دهید.
- از تکنیک‌های درمان دستی (Mobilization) برای افزایش حرکت مفصل بهره‌مند شوید.
- با استفاده از روش‌هایی مانند گرما/سرما درمانی و تحریک الکتریکی عصب (TENS) درد خود را کنترل کنید.
انجام منظم و دقیق تمرینات تجویز شده توسط فیزیوتراپیست، کلید اصلی بهبودی شماست.
انجام منظم تمرینات توانبخشی برای بازگشت حرکت ضروری است.
۲. مدیریت درد و التهاب (دارودرمانی)
از آنجایی که حرکت دادن یک شانه خشک می‌تواند دردناک باشد، کنترل درد به شما کمک می‌کند تا تمرینات خود را بهتر انجام دهید.
- مسکن‌های معمولی: داروهایی مانند استامینوفن می‌توانند برای دردهای خفیف مفید باشند.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن به کاهش درد و التهاب مفصل کمک می‌کنند. این داروها را حتماً طبق دستور پزشک مصرف کنید.
۳. تزریقات درمانی
اگر درد بسیار شدید باشد و مانع از انجام فیزیوتراپی شود، پزشک ممکن است تزریق را پیشنهاد دهد:
- تزریق کورتیکواستروئید: این تزریق می‌تواند التهاب و درد را برای چند هفته تا چند ماه به شدت کاهش دهد و به شما این امکان را می‌دهد که برنامه فیزیوتراپی خود را با جدیت بیشتری دنبال کنید. این یک درمان موقتی برای کنترل علائم است نه یک راه‌حل دائمی.
- تزریقات دیگر: روش‌هایی مانند تزریق اوزون، PRP یا هیدرودیلاتاسیون (تزریق سالین با حجم زیاد برای باز کردن کپسول) نیز ممکن است در موارد خاص توسط پزشک توصیه شوند.
۴. طب سوزنی و بیوفیدبک
برخی بیماران از روش‌های جایگزین برای کنترل درد و بهبود عملکرد استفاده می‌کنند. سوزن خشک و همچنین طب سوزنی می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند، به ویژه برای افرادی که نمی‌توانند از داروهای ضدالتهابی استفاده کنند. بیوفیدبک نیز روشی است که به بیمار کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر عضلات و واکنش‌های بدن خود پیدا کند.
۵. جراحی (راهکار نهایی)
جراحی به ندرت برای این عارضه مورد نیاز است. تنها در صورتی که پس از ۶ تا ۱۲ ماه درمان‌های فوق (به‌ویژه فیزیوتراپی فشرده) به نتیجه نرسند، جراحی به روش آرتروسکوپی برای آزادسازی کپسول مفصلی در نظر گرفته می‌شود. پس از جراحی نیز یک دوره توانبخشی فشرده و طولانی‌مدت ضروری است.
سوالات متداول
بعد از باز کردن گچ، چقدر طول می‌کشد تا خشکی شانه‌ام برطرف شود؟
زمان بهبودی به شدت خشکی و میزان پایبندی شما به برنامه فیزیوتراپی بستگی دارد. به طور معمول، برای فعالیت‌های ساده روزمره ۸ تا ۱۲ هفته زمان لازم است، اما بازگشت کامل دامنه حرکتی و قدرت ممکن است بین ۶ ماه تا یک سال طول بکشد.
آیا ورم دست و شانه بعد از باز کردن گچ طبیعی است؟
بله، مقداری ورم کاملاً طبیعی است. بالا نگه داشتن دست بالاتر از سطح قلب، حرکت دادن انگشتان و استفاده از کمپرس سرد می‌تواند به کاهش ورم کمک کند.
پوست دستم بعد از باز کردن گچ خشک و پوسته‌پوسته شده، چه کنم؟
این حالت طبیعی است. دست خود را در آب گرم و صابون برای چند دقیقه خیس کنید تا لایه‌های مرده پوست نرم شوند و سپس به آرامی آن‌ها را بردارید. استفاده از لوسیون مرطوب‌کننده قوی بسیار کمک‌کننده است.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت مشاهده علائمی مانند تب، بی‌حسی یا گزگز شدید و مداوم، سردی یا کبودی پوست، افزایش ناگهانی و شدید درد یا تورم که با استراحت بهبود نمی‌یابد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
آیا می‌توانم از خشکی شانه پیشگیری کنم؟
بله. حتی زمانی که دست شما در گچ است، با مشورت پزشک می‌توانید تمرینات ملایمی مانند حرکت پاندولی شانه (در صورتی که شکستگی مربوط به بازو نباشد) یا بالا و پایین بردن شانه‌ها را انجام دهید تا از بی‌حرکتی کامل جلوگیری شود. پیشگیری همیشه ساده‌تر از درمان است.
درد شانه‌ام شب‌ها بدتر می‌شود، چه راهکاری وجود دارد؟
این مشکل در شانه منجمد شایع است. استفاده از کمپرس گرم قبل از خواب، مصرف مسکن طبق تجویز پزشک و پیدا کردن یک وضعیت خواب راحت (مثلاً خوابیدن به پشت با یک بالش زیر بازوی آسیب‌دیده) می‌تواند به کاهش درد شبانه کمک کند.
با درمان صحیح، می‌توانید بر درد و خشکی شانه غلبه کنید.
خشکی شانه پس از گچ گرفتن دست یک عارضه شایع اما قابل درمان است. کلید اصلی بهبودی، شروع هرچه سریع‌تر حرکات کنترل‌شده و فیزیوتراپی پس از باز کردن گچ است. صبور باشید، به برنامه درمانی خود پایبند بمانید و تمرینات را به طور منظم انجام دهید. با پیروی از یک برنامه جامع که توسط پزشک و فیزیوتراپیست شما طراحی شده، می‌توانید درد و گرفتگی را کاهش داده و دامنه حرکتی کامل شانه خود را دوباره به دست آورید.
