سندرم TOS زمانی اتفاق میافتد که اعصاب یا رگهای خونی در قسمت تحتانی گردن و قسمت بالایی سینه فشرده شوند. علائم شامل درد، سوزن سوزن شدن و بیحسی در بازوها و دستها است.
علل شایع عبارتاند از حرکات شدید بازو (بهویژه در ورزش)، آسیبهای تروماتیک و تغییرات آناتومیکی که با فرد با آنها متولد شده است.
در این مطلب از فیزیوتراپی راحیل قصد داریم به بررسی انواع، روشهای تشخیص، روشهای درمان و راهکارهای پیشگیری از سندروم TOS بپردازیم.
سندرم TOS چیست؟
سندرم TOS چیست؟
گیر افتادن اعصاب شانه یا همان سندرم TOS وضعیتی است که در آن به رگهای خونی یا اعصاب در ناحیه بین گردن و شانه فشار وارد میشود. این فضا به خروجی توراسیک معروف است. فشرده شدن رگهای خونی و اعصاب میتواند درد شانه و گردن را به همراه داشته باشد. همچنین میتواند باعث بیحسی در انگشتان دست شود.
علل شایع آن عبارتاند از ترومای ناشی از تصادف رانندگی، آسیبهای مکرر ناشی از یک شغل یا ورزش و بارداری. تفاوت در آناتومی، مانند داشتن یک دنده اضافی یا نامنظم نیز میتواند باعث TOS شود. گاهی اوقات علت سندرم تی او اس مشخص نیست.
درمان اغلب شامل فیزیوتراپی و تسکین درد است. اکثر افراد با این درمانها بهبود مییابند. برای برخی ممکن است جراحی توصیه شود.
انواع سندرم TOS
سه نوع سندرم تی او اس وجود دارد که شامل موارد زیر میشوند:
- سندروم TOS نوروژنیک: این مورد شایعترین نوع سندرم تی او اس است که در آن گروهی از اعصاب به نام شبکه بازویی تحت فشار قرار میگیرند. اعصاب شبکه بازویی از نخاع میآیند و وظیفه آنها کنترل حرکات ماهیچهای و احساس شانه، بازو و دست است.
- سندم TOS وریدی: این نوع سندرم زمانی رخ میدهد که یک یا چند ورید زیر استخوان ترقوه فشرده شده و آسیب ببیند. درنتیجه لخته خون ایجاد خواهد شد.
- سندرم TOS شریانی: این مورد نادرترین نوع سندرم تی او اس است و وقتی رخ میدهد که یکی از شریانهای زیر استخوان ترقوه فشرده شود. فشردهسازی ممکن است باعث آسیب به شریان و در نتیجه برآمدگی، معروف به آنوریسم یا تشکیل لخته خون شود.
چه عواملی باعث بروز سندرم TOS میشود؟
سندرم تی او اس اغلب به دلیل فشرده شدن اعصاب یا عروق خونی در خروجی قفسه سینه، ناحیه بین گردن و شانه ایجاد میشود. علت این عارضه متفاوت بوده و میتواند شامل موارد زیر شود:
- تفاوت در آناتومی: برخی از افراد با یک دنده اضافی در گردن که بالای اولین دنده قرار دارد متولد میشوند. دنده اضافی که به عنوان دنده گردنی شناخته میشود، میتواند اعصاب یا رگهای خونی را تحت فشار قرار دهد. همچنین ممکن است یک نوار فیبری محکم وجود داشته باشد که ستون فقرات را به دنده متصل میکند و باعث فشرده شدن میشود.
- وضعیت بدنی ضعیف: افتادن شانهها یا نگه داشتن سر در وضعیت رو به جلو میتواند باعث فشرده شدن در ناحیه خروجی قفسه سینه شود.
- تروما: یک رویداد آسیبزا، مانند یک تصادف رانندگی، میتواند باعث تغییراتی شود که اعصاب در خروجی قفسه سینه را فشرده میکند. شروع علائم مربوط به یک حادثه تروماتیک اغلب با تأخیر همراه است.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی برای شانه یخزده یا فروزن شولدر چیست و چگونه درمان میشود؟
علائم سندرم گیر افتادن اعصاب شانه
علائم سندرم گیر افتادن اعصاب شانه
علائم سندرم TOS بسته به نوع آن میتواند متفاوت باشد:
علائم سندرم نوروژنیک عبارتاند از:
- بیحسی یا سوزن سوزن شدن در بازو یا انگشتان
- درد در گردن، شانه، بازو یا دست
- خستگی بازو ناشی از فعالیت
- تحلیل رفتن عضلات انگشتان دست
علائم سندرم وریدی عبارتاند از:
- تغییر در رنگ دست یا یک یا چند انگشت
- درد و تورم دست یا بازو
علائم سندرم شریانی عبارتاند از:
- تودههای ضربان دار در نزدیکی استخوان ترقوه
- سردی انگشتان، دستها یا بازوها
- درد دست و بازو
- تغییر رنگ در یک یا چند انگشت یا کل دست.
- نبض ضعیف یا نبود نبض در بازوی آسیبدیده
روشهای تشخیص سندرم گیر افتادن اعصاب شانه
تشخیص این عارضه میتواند چالشبرانگیز باشد؛ زیرا علائم بین افراد مختلف متفاوت است. پزشک ابتدا علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی خواهد کرد و یک معاینه فیزیکی انجام میدهد. همچنین ممکن است نیاز با تصویربرداری یا آزمایشهای دیگر باشد.
- معاینه فیزیکی: ابتدا پزشک یک معاینه فیزیکی برای بررسی علائم سندرم TOS انجام میدهد. این معاینه میتواند شامل بررسی فرورفتگی در شانه یا ناحیه استخوانی بالای استخوان ترقوه باشد. همچنین ممکن است به دنبال تورم یا تغییر رنگ در بازو بگردد. حتی در برخی مواقع نبض و دامنه حرکتی را نیز بررسی خواهد کرد.
- سابقه پزشکی: بیمار باید در مورد سابقه پزشکی و علائمش، اطلاعاتی را در اختیار پزشک قرار دهد. همچنین پزشک در مورد وظایف شغلی و فعالیتهای بدنی از او سوالاتی خواهد پرسید.
- سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از بدن شما استفاده میکند. این اغلب اولین آزمایش تصویربرداری است که برای کمک به تشخیص سندرم تی او اس گرفته میشود. کاربرد این آزمایش بررسی نوع سندرم تی او اس است.
- اشعه X: اشعه ایکس میتواند یک دنده اضافی را که به عنوان دنده گردنی شناخته میشود، نشان دهد. همچنین میتواند به رد سایر شرایطی که باعث بروز علائم میشوند، کمک کند.
- سی تی اسکن: سیتیاسکن از اشعه ایکس برای گرفتن تصاویر مقطعی از بدن استفاده میکند. ممکن است یک رنگ به داخل ورید تزریق شود تا پزشک بتواند رگهای خونی را با جزئیات بیشتری مشاهده کند که به آن CT آنژیوگرافی میگویند. سیتیاسکن میتواند در تشخیص محل و علت فشردگی عروق خونی موثر باشد.
- ام آر آی: MRI از امواج رادیویی و میدانهای مغناطیسی برای ایجاد نمای دقیق از بدن استفاده میکند. MRI میتواند برای تعیین محل و علت فشردگی عروق خونی مفید باشد. پزشک سر، شانهها و گردن بیمار را در موقعیتهای مختلف قرار خواهد داد تا دید بهتری از رگهای خونی در بازو فراهم شود.
- الکترومیوگرافی (EMG): در طول EMG، یک الکترود سوزنی از طریق پوست به عضلات مختلف وارد میشود. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را در زمان انقباض و زمانی که در حالت استراحت هستند بررسی میکند. این آزمایش میتواند مشخص کند که آیا بیمار آسیب عصبی دارد یا خیر.
راهکارهای درمان سندرم TOS
بهترین راهکارهای درمانی این عارضه در ادامه توضیح داده شدهاند:
1. فیزیوتراپی برای گیر افتادن اعصاب شانه
نقش فیزیوتراپی در سندرم TOS
درمان درد شانه با فیزیوتراپی و همچنین تکنیکهای فیزیوتراپی در بهبود گیر افتادن اعصاب شانه (سندرم TOS) یکی از مؤثرترین و کمتهاجمیترین روشهای درمانی است که به بیمار کمک میکند تا درد و مشکلات حرکتی خود را بدون نیاز به جراحی و داروهای قوی کاهش دهد. فیزیوتراپی با استفاده از رویکردهای متنوع مانند مکانوتراپی، کامپرشن تراپی، درای نیدلینگ و… به رفع این مشکل کمک میکند و به مرور زمان عملکرد طبیعی بدن را بهبود میبخشد.
ارزیابی وضعیت بدنی
در اولین قدم، فیزیوتراپیست وضعیت بدنی و میزان دامنه حرکتی بیمار را بررسی میکند. یکی از دلایل اصلی سندرم TOS، وضعیت نادرست بدنی است، به ویژه زمانی که فرد برای مدت طولانی در حالتهای نامناسب قرار میگیرد، مثلاً هنگام کار با کامپیوتر یا بلند کردن اجسام سنگین.
فیزیوتراپیست با ارزیابی دقیق این وضعیت، برنامه درمانی مناسب را طراحی میکند که شامل اصلاح وضعیت نشستن، ایستادن و حرکات روزمره میشود.
کاهش فشار بر روی اعصاب و عروق
یکی از اهداف اصلی فیزیوتراپی برای درمان سندرم TOS، کاهش فشار روی اعصاب و عروق خونی درگیر است. این کار با انجام تمرینات کششی و اصلاح وضعیت بدن صورت میگیرد. فیزیوتراپیست با تمرینات خاص و حرکات کششی، عضلات گردن، شانه و ناحیه قفسه سینه را آزاد میکند تا فشار از روی اعصاب برداشته شود. این تمرینات به تدریج باعث بهبود علائم میشوند و بیمار میتواند دوباره به فعالیتهای روزمره خود برگردد.
تمرینات تقویتی
تقویت عضلات ناحیه گردن و شانه نیز یکی دیگر از روشهای کلیدی در فیزیوتراپی برای بهبود سندرم TOS است. عضلات ضعیف میتوانند باعث ایجاد فشار بیشتر روی اعصاب شوند.
تمرینات تقویتی که توسط فیزیوتراپیست تجویز میشود، به تقویت عضلات اطراف شانه و گردن کمک میکند و این امر باعث بهبود وضعیت بدنی و کاهش فشار روی اعصاب میشود. این تمرینات معمولاً شامل حرکات سبک و مقاومتی با استفاده از وزنههای کوچک، باندهای مقاومتی یا حتی وزن بدن خود فرد هستند.
بهبود انعطافپذیری و دامنه حرکتی
یکی دیگر از بخشهای مهم فیزیوتراپی، بهبود انعطافپذیری عضلات و افزایش دامنه حرکتی است. فیزیوتراپیست با تمرینات خاص به بیمار کمک میکند تا عضلات و مفاصل شانه و گردن بهدرستی حرکت کنند و انعطافپذیری لازم را به دست آورند. این تمرینات نه تنها علائم فعلی را کاهش میدهند، بلکه از بازگشت دوباره علائم نیز جلوگیری میکنند.
ماساژ درمانی و تکنیکهای دستی
در برخی موارد، فیزیوتراپیست از ماساژ درمانی و تکنیکهای دستی برای آزادسازی عضلات سفت و تحت فشار استفاده میکند. این تکنیکها به کاهش درد، بهبود جریان خون و کاهش فشار روی اعصاب کمک میکنند. ماساژ و تکنیکهای دستی بهویژه در کاهش اسپاسمهای عضلانی و بازگرداندن جریان طبیعی در ناحیه گردن و شانه مؤثر هستند.
استفاده از تکنولوژیهای مدرن
در برخی موارد، فیزیوتراپیستها از تکنولوژیهای پیشرفته مانند تحریک الکتریکی (TENS)، اولتراسوند یا لیزر پرتوان برای کاهش درد و التهاب استفاده میکنند. این دستگاهها به کاهش درد و التهاب کمک میکنند و روند بهبود را تسریع میبخشند.
کنترل درد و بازگشت به فعالیتهای روزمره
یکی از اهداف اصلی فیزیوتراپی در درمان سندرم TOS، کاهش درد و بازگشت به فعالیتهای روزمره است. با انجام منظم تمرینات و تکنیکهای پیشنهادی توسط فیزیوتراپیست، درد بیمار به تدریج کاهش مییابد و فرد میتواند بدون محدودیت به فعالیتهای خود بپردازد.
2. دارو درمانی
پزشک میتواند برای بیمار داروهای ضدالتهاب، داروهای مسکن یا شل کنندههای عضلانی را تجویز کند. این داروها تورم و درد را کاهش میدهند و منجر به آرامش عضلانی میشوند.
همچنین اگر لخته خون وجود داشته باشد، پزشک داروهای رقیقکننده خون را تجویز خواهد کرد.
3. تزریقات
تزریق یک بیحسکننده موضعی، بوتاکس یا یک داروی استروئیدی میتواند برای درمان سندرم نوروژنیک تی او اس استفاده شود. تزریق میتواند منجر به کاهش درد شود.
4. جراحی
اگر درمانهای محافظه کارانه موثر نباشد، پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد و یک جراح آموزشدیده این کار را انجام خواهد داد.
بسته به نوع سندروم (عروقی یا عصبی) و محل فشردگی، روشهای مختلفی برای جراحی وجود دارد که شامل برداشتن دنده گردنی (Cervical Rib Resection)، برداشتن بخشی از دنده اول (First Rib Resection)، جراحی آزادسازی بافتهای اطراف (Scalenectomy) و ترمیم یا گشاد کردن عروق خونی (Vascular Repair) میشوند.
5. تمرینات حرکتی
برای بهبود گیر افتادن اعصاب شانه (سندرم TOS)، فیزیوتراپها تمرینات حرکتی خاصی را توصیه میکنند که به کاهش فشار بر روی اعصاب و بهبود دامنه حرکتی کمک میکند. این تمرینات به تدریج علائم درد، بیحسی و ضعف در شانه و بازو را کاهش میدهند. در ادامه، چند تمرین مهم به همراه تأثیرات آنها آمده است:
کشش گردن به سمت طرفین (Lateral Neck Stretch)
کشش گردن به سمت طرفین
این تمرین به کاهش تنش و فشار در عضلات گردن کمک میکند که میتواند باعث کاهش فشار روی اعصاب شانه شود. با کشش ملایم گردن به سمت هر دو طرف، عضلات سفت و منقبض شل میشوند و دامنه حرکتی گردن و شانه بهبود مییابد.
کشش دروازهای (Doorway Stretch)
کشش دروازهای
این تمرین به باز شدن ناحیه قفسه سینه و شانهها کمک میکند و فشار از روی عروق و اعصاب عبور کننده از قفسه سینه را کاهش میدهد. این کشش میتواند به بهبود وضعیت بدنی و کاهش فشار در ناحیه خروجی قفسه سینه کمک کند.
کشش عضله اسکالن (Scalene Stretch)
کشش عضله اسکالن
عضلات اسکالن در ناحیه گردن و شانهها قرار دارند و میتوانند باعث فشار روی اعصاب شوند. این تمرین کششی به شل شدن این عضلات کمک میکند و باعث کاهش درد و بهبود حرکت در شانه و گردن میشود.
تمرینات چرخش خارجی شانه (External Shoulder Rotation)
تمرینات چرخش خارجی شانه
این تمرین به تقویت عضلات اطراف شانه و بهبود ثبات مفصل شانه کمک میکند. با تقویت این عضلات، فشار روی اعصاب و عروق کاهش مییابد و عملکرد طبیعی شانه بهبود مییابد.
تمرینهای تقویت عضلات پشت (Rhomboid Strengthening)
تمرینهای تقویت عضلات پشت
تقویت عضلات پشت، بهویژه عضلات رومبوئید، باعث بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار روی شانهها و اعصاب میشود. این تمرینات به بهبود وضعیت شانه و کاهش تنش در ناحیه خروجی قفسه سینه کمک میکنند.
کشش عضلات سینهای (Pectoralis Stretch)
کشش عضلات سینهای
عضلات سینهای میتوانند در ایجاد فشار روی اعصاب نقش داشته باشند. این کشش به باز شدن عضلات سینه و بهبود وضعیت شانهها کمک میکند و فشار روی عروق و اعصاب را کاهش میدهد.
کشش عضلات ذوزنقهای فوقانی (Upper Trapezius Stretch)
کشش عضلات ذوزنقهای فوقانی
عضلات ذوزنقهای میتوانند باعث سفتی و تنش در ناحیه گردن و شانهها شوند. این کشش به شل شدن عضلات ذوزنقهای کمک کرده و باعث کاهش فشار روی اعصاب عبوری از این ناحیه میشود.
کشش شانهها به عقب (Shoulder Blade Squeezes)
کشش شانهها به عقب
این تمرین به بهبود وضعیت شانهها و تقویت عضلات پشت کمک میکند. با کشیدن شانهها به عقب و فشردن تیغههای شانه، عضلات قویتر شده و از فشار روی اعصاب و عروق کاسته میشود.
6. تمرینهای کششی و تقویتی با کشهای مقاومتی (Resistance Band Exercises)
تمرینهای کششی و تقویتی با کشهای مقاومتی
استفاده از کشهای مقاومتی برای انجام تمرینات مختلف شانه و گردن به تقویت عضلات ناحیه قفسه سینه و پشت کمک میکند. این تمرینات علاوه بر بهبود قدرت، به تقویت انعطافپذیری و دامنه حرکتی نیز کمک میکنند.
7. کشش کتف (Levator Scapulae Stretch)
کشش کتف
این تمرین به کاهش تنش در عضله لواتور اسکاپولا که باعث بلند کردن کتف میشود کمک میکند. با شل کردن این عضله، فشار روی اعصاب در ناحیه گردن و شانه کاهش مییابد و دامنه حرکتی بهبود پیدا میکند.
راهکارهای پیشگیری از سندرم TOS
اگر در خطر فشردگی تی او اس هستید، از حرکات تکراری و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن میتواند به شما در پیشگیری یا تسکین علائم این عارضه کمک کند.
حتی اگر علائم سندرم TOS را ندارید، از حمل کیسههای سنگین روی شانه خودداری کنید. این کار میتواند فشار را بر خروجی قفسه سینه افزایش دهد. روزانه حرکات کششی و تمریناتی را انجام دهید که عضلات شانه را قوی و انعطافپذیر نگه میدارد.
حرکات کششی روزانه با تمرکز روی قفسه سینه، گردن و شانهها میتواند به بهبود قدرت عضلات شانه و جلوگیری از سندرم تی او اس کمک کند.
سخن پایانی
در این مطلب به معرفی سندرم گیر افتادن اعصاب شانه پرداختیم و دانستیم سندرم TOS چیست و علتهای ایجاد آن کدامند. همانطور که گفتیم در این بیماری، اعصاب و عروق ناحیه مدخل خروجی قفسه سینه دچار فشردگی یا گیرافتادگی میشوند. به همین دلیل فرد علائمی مانند بیحسی، گزگز و دیگر اختلالات حسی را در ناحیه دست و بازوی خود تجربه خواهد کرد. در این حالت نیز فیزیوتراپی برای بی حسی دست پیشنهاد میشود.
اگر مطمئن نیستید به این عارضه مبتلا شدهاید یا خیر، بهتر است هر چه سریعتر نزد پزشک بروید. فیزیوتراپی یکی از بهترین روشهای درمانی برای بیماران مبتلا به سندرم خروجی قفسه سینه است که با استفاده از تکنیکهای مختلف به کاهش درد، کاهش علائم، تقویت عضلات ضعیف و بهطورکلی به روند درمانی این بیماری، کمک قابل توجهی خواهد کرد.
