آسیب به رباط صلیبی (Anterior Cruciate Ligament – ACL) یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین آسیب‌های زانو است که به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای و افرادی که در فعالیت‌های بدنی پرتحرک شرکت می‌کنند، رخ می‌دهد.
این رباط نقش حیاتی در تثبیت زانو و کنترل حرکت آن دارد و آسیب به آن می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر عملکرد و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. درمان آسیب به رباط صلیبی می‌تواند از طریق استراحت، بستن آتل زانو، جراحی، فیزیوتراپی رباط صلیبی و یا ترکیبی از چند روش انجام شود.
هدف از درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی چیست؟
هدف از درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی رباط صلیبی با اهداف مختلفی انجام می‌شود که به شدت آسیب‌دیدگی رباط صلیبی و شرایط بیمار بستگی دارد. به طور کلی مهم‌ترین اهداف درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی شامل موارد زیر هستند:
- بازیابی دامنه حرکتی کامل مفصل زانو
- ترمیم قدرت عضلانی و حس عمقی زانو
- بازیابی ثبات عملکردی مطلوب زانو
- دستیابی به بهترین سطح عملکردی ممکن (در هنگام پیاده‌روی، دویدن، پریدن و …)
- کاهش ریسک آسیب مجدد
- بازگشت به ورزش حرفه‌ای
- پیشگیری از جراحی
کاربردهای فیزیوتراپی رباط صلیبی
کاربردهای فیزیوتراپی رباط صلیبی
درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی هم برای اهداف محافظه‌کارانه و هم برای آماده کردن بیمار به منظور جراحی یا کوتاه کردن دوره نقاهت پس از جراحی به کار می‌رود.
درمان محافظه‌کارانه آسیب ACL می‌تواند بهترین انتخاب برای بیماران کم‌تحرک باشد. نوع تمرینات فیزیوتراپی رباط صلیبی و نیاز یا عدم نیاز به انجام جراحی با در نظر گرفتن سن بیمار، فعالیت‌های ورزشی و وجود یا عدم وجود علائم بی‌ثباتی زانو در فعالیت‌های روزمره مشخص خواهد شد.
اگر بی‌ثباتی علامتی زانو پس از فیزیوتراپی یا پس از استراحت کافی کاهش نیابد، جراحی بازسازی رباط صلیبی قدامی توصیه می‌شود.
مداخله فیزیوتراپی رباط صلیبی را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد:
مرحله حاد
پس از آسیب رباط صلیبی صرف‌نظر از اینکه جراحی زانو ضرورت دارد یا نه انجام فیزیوتراپی بر بازیابی دامنه حرکتی، قدرت، حس عمقی و ثبات تمرکز دارد.
در مرحله حاد از تکنیک PEACE AND LOVE به منظور کاهش تورم و درد، تلاش برای بازیابی دامنه کامل حرکت و کاهش افیوژن مفصل استفاده می‌شود. همچنین برای کمک به کنترل درد و تورم برای بیمار داروهای ضدالتهابی مناسب تجویز خواهد شد.
برای برخی بیماران ممکن است از چوب زیر بغل و زانوبند بی‌حرکت کننده زانو استفاده شود. بااین‌حال به منظور جلوگیری از آتروفی عضله چهار سر ران لازم است استفاده طولانی مدت از بی‌حرکت کننده زانو محدود شود.
مرحله قبل از جراحی
شاید تعجب کنید که درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی قبل از جراحی چه ضرورتی دارد؟ پس از آسیب دیدن رباط صلیبی، زانو متورم، ملتهب و دردناک می‌شود و به همین خاطر انجام جراحی زانو در این مرحله توصیه نمی‌شود؛ بنابراین ابتدا لازم است با انجام فیزیوتراپی رباط صلیبی، درد و تورم و دامنه حرکتی زانو به وضعیت طبیعی بازگردد و سپس برای جراحی زانو اقدام شود.
فیزیوتراپی رباط صلیبی قبل از جراحی می‌تواند از چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد و بر بهبود قدرت و آمادگی عضلانی، به دست آوردن دامنه حرکتی و بهبود حس عمقی بیمار تمرکز خواهد داشت.
مرحله بعد از جراحی
درد، تورم، انقباض عضلانی، محدودیت در دامنه حرکت و الگوهای راه رفتن غیرطبیعی از مهم‌ترین عوارض جراحی رباط صلیبی هستند. انجام فیزیوتراپی رباط صلیبی بلافاصله بعد از جراحی مزایای متعددی دارد.
فیزیوتراپی رباط صلیبی به افزایش گردش خون در زانو، کاهش التهاب، بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات حمایت کننده از مفصل زانو و همچنین جلوگیری از خشکی و سفتی زانو کمک می‌کند.
بازگشت به ورزش (برای ورزشکاران)
ورزشکارانی که دچار پارگی رباط صلیبی شده‌اند، به جلسات فیزیوتراپی تخصصی‌تری نیاز دارند. فشار وارد بر زانوها در حین تمرینات ورزشی و شرکت در مسابقات به شدت افزایش می‌يابد؛ بنابراین ورزشکاران حرفه‌ای در مقایسه به افراد عادی به فیزیوتراپی تخصصی (با دستگاه‌ها و تمرینات خاص) نیاز دارند.
روش‌های فیزیوتراپی رباط صلیبی
فیزیوتراپی از روش‌های موثر در درمان پارگی رباط صلیبی است و هم قبل از جراحی و هم بعد از جراحی به کار گرفته می‌شود. تاثیر درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی به صورت زیر است:
درمان پارگی رباط صلیبی با اولتراسوند
درمان پارگی رباط صلیبی با اولتراسوند
استفاده از اولتراسوند یکی از بهترین روش‌های درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی است. در این روش ساختارهای بافت آسیب‌دیده تحت گرما قرار می‌گیرند و با افزایش گردش خون به تسکین درد و درمان پارگی رباط کمک می‌کنند.
درمان پارگی رباط صلیبی با مگنت تراپی
در این روش از فیزیوتراپی نیز با ایجاد انرژی مغناطیسی در ناحیه آسیب‌دیده جریان خون بهبود پیدا می‌کند و تخریب سلولی و التهاب به حداقل می‌رسد. مگنت تراپی یا مگنت درمانی برای تسکین درد بهبود عملکرد رباط و همچنین کاهش ورم بسیار مناسب است.
درمان با ورزش و حرکات اصلاحی
درمان پارگی رباط صلیبی با ورزش و حرکت درمانی
استحکام عضلات و بهبود عملکرد عضلات از اهداف تمرینات ورزشی فیزیوتراپی به شمار می‌روند. همچنین ورزش تاثیر زیادی در درمان پارگی رباط صلیبی دارد و از بروز درد و آسیب‌دیدگی بیشتر پیشگیری می‌کند.
یکی از حرکات ورزشی فیزیوتراپی برای کاهش درد پارگی رباط صلیبی خم و راست کردن زانو است. برای انجام این حرکت به پشت بخوابید و زانوی خود را تا جایی که احساس درد نمی‌کنید خم و راست نمایید. انقباض بدون حرکت عضله چهار سر و انقباض ثابت همسترینگ از دیگر حرکات ورزشی برای بهبود پارگی رباط صلیبی هستند.
برنامه درمانی فیزیوتراپی پس از جراحی رباط صلیبی زانو شامل یخ درمانی، تمرینات حرکتی، تمرینات تعادلی، تمرینات کششی، استفاده از بریس و تحریک الکتریکی هستند. ماساژ بافت نرم، بستن نوار چسب، استفاده از عصا، آب درمانی، آموزش حرکات صحیح، اصلاح بیومکانیکی، الکترو تراپی و سوزن خشک از دیگر روش‌های درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی به شمار می‌روند.
سخن پایانی
فیزیوتراپی نقش مهمی را در بهبود آسیب‌های پارگی ACL ایفا می‌کند. با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های متنوع، فیزیوتراپیست‌ها به کاهش درد و التهاب، بازگرداندن دامنه حرکتی، تقویت عضلات، بهبود تعادل و هماهنگی و آموزش تکنیک‌های صحیح حرکتی کمک خواهند کرد. این فرآیند جامع و چندمرحله‌ای نه‌تنها به بازگرداندن عملکرد طبیعی زانو کمک می‌کند، بلکه جلوی بروز مجدد آسیب را نیز می‌گیرد. با پیروی دقیق از برنامه درمانی و همکاری نزدیک با فیزیوتراپیست، بیماران می‌توانند بهبودی کامل را از طریق درمان پارگی رباط صلیبی با فیزیوتراپی تجربه کرده و به زندگی فعال و سالم گذشته بازگردند.
