ستون فقرات کمری، بخشی حیاتی از ساختار بدن است که در پایین کمر قرار دارد. این ناحیه به دلیل تحمل وزن بالاتنه و فراهم کردن امکان حرکت، از اهمیت ویژهای برخوردار است. مهرههای کمر به دلیل وظیفه سنگینی که بر عهده دارند، دارای ویژگیهای منحصر به فردی هستند. درک آناتومی مهره های کمر به ما کمک میکند تا با کارکرد و دلایل آسیبپذیری آن بیشتر آشنا شویم.در ادامه این مطلب از فیزیوتراپی راحیل، با ساختار، عملکرد و اهمیت آناتومی مهرههای کمر بیشتر آشنا خواهید شد.
ساختار کلی مهره های کمر
آناتومی مهره های کمر نشان میدهد که ستون فقرات کمری از پنج مهره بزرگ و قوی به نامهای L1 تا L5 تشکیل شده است. این مهرهها بزرگترین و محکمترین مهرههای ستون فقرات هستند، زیرا وظیفه اصلی آنها تحمل وزن بدن و جذب فشارهای ناشی از فعالیتهای روزمره مانند راه رفتن، نشستن و بلند کردن اجسام سنگین است. به همین دلیل، ساختار آنها بهگونهای طراحی شده که بتواند در برابر فشار و ضربه مقاومت بالایی داشته باشد. آشنایی با این ساختار نهتنها در درک عملکرد بدن اهمیت دارد، بلکه در پیشگیری و درمان انحراف ستون فقرات نیز نقش مهمی ایفا میکند.
بدنه مهره
هر مهره کمر دارای یک بخش جلویی پهن و محکم به نام بدنه مهره است. بدنه مهرههای کمر از بقیه مهرهها بزرگتر و ضخیمتر است تا بتواند وزن بالاتنه را به خوبی تحمل کند. این بخش که شکلی کلیویمانند دارد، بیشترین بار را به دوش میکشد. به طور خاص، مهرههای L4 و L5 در پایینترین قسمت کمر، بیشترین وزن را تحمل میکنند و به همین دلیل دیسک بین آنها بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. آگاهی از ساختار بدنه مهرهها و نحوه توزیع فشار در این ناحیه، در پیشگیری از مشکلاتی مانند رگ به رگ شدن کمر و دردهای مزمن کمری اهمیت زیادی دارد.
قوس مهرهای و زوائد استخوانی
یکی از بخشهای مهم در آناتومی مهره های کمر، قوس مهرهای و زوائد استخوانی آن است. در پشت هر بدنه مهره، یک قوس استخوانی قرار دارد که کانال نخاعی را تشکیل میدهد. این کانال از رشتههای عصبی انتهایی نخاع، معروف به دم اسب (Cauda Equina)، محافظت میکند. از این قوس استخوانی، چندین زائده مهم خارج میشود:
- زوائد عرضی: این زوائد در دو طرف مهره قرار دارند و محل اتصال عضلات قوی کمر هستند.
- زائده خاری یا شوکی: این زائده در پشت مهره قرار دارد و به شکل چهارگوش و ضخیم است. در افراد لاغر، این زوائد در ناحیه کمر قابل لمس هستند.
- زوائد مفصلی (فاست): هر مهره دارای چهار زائده مفصلی است که با مهرههای بالایی و پایینی مفصل میشوند. این مفاصل که “فاست” نامیده میشوند، به ستون فقرات اجازه میدهند تا به جلو و عقب خم شود، اما حرکت چرخشی را محدود میکنند.
شناخت دقیق این بخشها به درک بهتر ساختار ستون فقرات کمک میکند و به ما نشان میدهد دیسک کمر کجاست و چگونه بین مهرهها قرار گرفته تا فشارها را جذب کرده و از تماس مستقیم استخوانها جلوگیری کند.
معاینه رایگان توسط فیزیوتراپیست محسن بیات
اطلاعات تماس خود را وارد کنید.
توجه داشته باشید؛ فیزیوتراپی راحیل در شهر اصفهان قرار دارد.
نقش و عملکرد مهره های کمر
مهرههای کمر چندین وظیفه حیاتی را در بدن بر عهده دارند که همکاری آنها با یکدیگر باعث پایداری و انعطافپذیری بدن میشود.
تحمل وزن و پایداری
اصلیترین وظیفه ستون فقرات کمری، تحمل وزن بدن است. مهرههای بزرگ و دیسکهای ضخیم این ناحیه مانند یک ستون محکم عمل میکنند که بالاتنه را نگه میدارد و تعادل بدن را هنگام ایستادن، راه رفتن و دویدن حفظ میکند. این مهرهها به لگن متصل میشوند و وزن بدن را به پاها منتقل میکنند. شناخت این ساختار به ما کمک میکند تا علت شایع درد مهره آخر کمر را بهتر درک کنیم و راهکارهای پیشگیری و درمان آن را بیابیم.
انعطافپذیری و حرکت
با وجود استحکام بالا، ستون فقرات کمری انعطافپذیری قابل توجهی نیز دارد. مفاصل فاست به ما اجازه میدهند تا به راحتی به جلو و عقب خم شویم یا به طرفین کج شویم. بیشتر این حرکات به لطف دو مهره پایینی کمر (L4 و L5) انجام میشود که آزادی حرکت بیشتری دارند. با این حال، همانطور که گفته شد، حرکت چرخشی در این ناحیه محدود است تا از آسیب به اعصاب جلوگیری شود.
محافظت از اعصاب
نخاع در سطح مهره اول یا دوم کمر (L1-L2) به پایان میرسد. در پایینتر از این نقطه، دستهای از رشتههای عصبی به نام دم اسب (Cauda Equina) از کانال نخاعی عبور میکنند. این اعصاب مسئول کنترل حس و حرکت پاها، روده و مثانه هستند. مهرههای کمر و قوسهای استخوانی آنها مانند یک زره محکم از این رشتههای عصبی حیاتی محافظت میکنند.
دیسکهای بین مهرهای در ناحیه کمر
در بررسی آناتومی مهره های کمر، یکی از بخشهای مهم، دیسکهای بین مهرهای در ناحیه کمر هستند. بین هر دو مهره کمری، بالشتکهای نرم و انعطافپذیری به نام دیسک بین مهرهای قرار دارند. این دیسکها از دو بخش تشکیل شدهاند: یک حلقه بیرونی محکم به نام حلقه فیبری و یک هسته ژلهای نرم به نام هسته پالپوز.
دیسکهای بین مهرهای مانند کمکفنر عمل کرده و فشارهای وارد بر ستون فقرات را جذب میکنند. آنها از ساییده شدن مهرهها بر روی یکدیگر جلوگیری کرده و باعث حرکت روان و انعطافپذیر کمر میشوند. به دلیل فشار زیاد در ناحیه کمری، این دیسکها—بهویژه دیسک بین مهرههای L4 و L5—بیش از سایر بخشها در معرض بیرونزدگی و آسیب قرار دارند.
سوالات متداول در مورد آناتومی مهره های کمر
چرا مهرههای کمر از بقیه مهرهها بزرگتر هستند؟
مهرههای کمر بزرگتر و ضخیمتر طراحی شدهاند تا بتوانند وزن سنگین بالاتنه را تحمل کنند. این ساختار مستحکم به آنها کمک میکند تا فشارهای ناشی از فعالیتهایی مانند نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام را به طور موثر جذب و توزیع کنند.
ستون فقرات کمری از چند مهره تشکیل شده است؟
ستون فقرات کمری از پنج مهره تشکیل شده است که با نامهای L1 تا L5 (حرف L از کلمه Lumbar به معنای کمر گرفته شده) شمارهگذاری میشوند.
اصلیترین وظیفه ستون فقرات کمری چیست؟
اصلیترین وظیفه این بخش، تحمل وزن بدن، ایجاد پایداری برای بالاتنه و فراهم کردن امکان حرکت مانند خم شدن به جلو و عقب است. همچنین، این مهرهها از اعصاب مهمی که به پاها میروند، محافظت میکنند.
چرا دیسک بین مهرههای L4 و L5 بیشتر آسیب میبیند؟
این ناحیه بیشترین وزن بدن را تحمل میکند و در عین حال، دامنه حرکتی زیادی برای خم شدن و چرخیدن دارد. ترکیب این فشار و تحرک بالا، دیسک بین مهرههای چهارم و پنجم کمری را به یکی از آسیبپذیرترین نقاط ستون فقرات تبدیل کرده است.
