ورم زانو یا افیوژن مفصلی، که در بین عامه مردم با عنوان “آب آوردن زانو” شناخته میشود، به تجمع بیش از حد مایع در داخل یا اطراف مفصل زانو اشاره دارد. وزم زانو به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه از وجود یک مشکل یا بیماری زمینهای در مفصل زانو یا حتی در بدن خبر میدهد.
مفصل زانو ساختار پیچیدهای دارد که شامل استخوانها، غضروف، رباطها و سایر بافتها است. هرگونه آسیب، تحریک یا بیماری که این ساختارها را تحت تاثیر قرار دهد، باعث بروز التهاب شده و در نتیجه تجمع مایع و ورم را به همراه دارد. علائمی که معمولاً همراه با ورم زانو ظاهر میشوند شامل درد، سفتی و محدودیت در خم و راست کردن کامل زانو است.
علائم همراه با ورم زانو
علاوه بر خود ورم، علائم دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشند که به تشخیص علت کمک میکنند:
- درد: از خفیف تا شدید
- سفتی: مشکل در خم و راست کردن کامل زانو
- قرمزی و گرما: اغلب نشانه التهاب یا عفونت است.
- حساسیت به لمس: درد با فشار دادن روی ناحیه متورم
- عدم ثبات: احساس “خالی کردن” زانو
- قفل شدن زانو: گیر کردن مفصل در یک وضعیت
- صدا دادن مفصل (کریپتوس): صدای تق تق زانو حین راه رفتن یا سایش هنگام حرکت
- علائم سیستمیک: مانند تب و لرز (عفونت) یا خستگی (بیماریهای خودایمنی)
| علائم | علت |
| درد فوری، تورم، لنگیدن، احساس خالی شدن زانو، صدای “تق” | رگ به رگ شدن |
| تورم متوسط تا شدید، احساس خالی شدن زانو، صدای “تق” | پارگی رباط |
| درد، تورم (اغلب تدریجی)، سفتی، احتمال قفل شدن | پارگی منیسک |
| درد شدید، تورم شدید، کبودی، ناتوانی در تحمل وزن، احتمال تغییر شکل | شکستگی استخوان |
| درد، تورم، تغییر شکل قابل مشاهده، ناتوانی در صاف کردن زانو | دررفتگی کشکک |
| تورم تدریجی، درد مرتبط با فعالیت | استفاده بیش از حد |
| درد (بدتر با فعالیت)، سفتی (صبحگاهی)، تورم خفیف تا متوسط، صدا دادن مفصل | آرتروز استخوان |
| مفاصل گرم، متورم، دردناک، سفتی طولانی صبحگاهی، خستگی، تب | آرتریت روماتوئید |
| درد ناگهانی و بسیار شدید، تورم، قرمزی، گرما، حساسیت شدید | نقرس |
| درد ناگهانی، تورم، قرمزی، احساس گرما در زانو | نقرس کاذب |
| شروع سریع تورم، درد شدید، قرمزی، گرمی، تب، لرز، ناتوانی در حرکت دادن زانو | عفونت |
| تورم موضعی (گاهی اسفنجی)، درد متغیر، قرمزی/گرما در صورت عفونت | بورسیت |
| تورم و سفتی در پشت زانو | کیست بیکر |
| درد، گرما، قرمزی، تورم در ساق یا کل پا | لخته خون |
علل اصلی ورم زانو
علل ورم زانو بسیار متنوع هستند. هرگونه آسیب فیزیکی به ساختارهای زانو میتواند منجر به ورم شود.
1. رگ به رگ شدن
رباطهای زانو در سر ضربه یا حرکت ناگهانی میتوانند دچار کشیدگی یا در موارد شدید، دچار پارگی شوند. در این حالات علائمی شامل درد فوری، تورم، مشکل در راه رفتن و گاهی شنیدن صدای “تق” به وجود میآید. در حالتی که رباط زانو دچار کشیدگی شود، علائم ذکر شده خفیف تر بوده اما در حالتی پارگی رباط درد و تورم بسیار شدید خواهد بود.
2. پارگی منیسک
پارگی منیسک زانو
یکی از آسیبهای خاصی که میتواند به زانو وارد شود، آسیب رسیدن به مینیسک است. مینیسک به غضروفهای C شکل زانو گفته شده که نقش ضربهگیر دارند. این ناحیه به علت چرخشهای ناگهانی و یا شدید آسیب میبیند. در حالتی که مینیسک دچار آسیب شود، علائمی شامل درد، تورم (که ممکن است تدریجی باشد)، سفتی و گاهی قفل شدن زانو به وجود میآید. تورم به وجود آمده در این حالت ناشی از تحریک غشای سینوویال و تولید بیش از حد مایع مفصلی است. فیزیوتراپی برای پارگی مینیسک زانو با استفاده از حرکات ورزشی و شاک ویو تراپی میتواند بسیار مفید باشد.
3. شکستگی یا ترک استخوان
در ساختار زانو استخوانهایی مانند کشکک، انتهای استخوان ران یا بالای استخوان ساق وجود دارد که در اثر ضربه دچار شکستگی میشوند. در این حالت علائمی شامل درد شدید، تورم شدید، کبودی، ناتوانی در تحمل وزن و گاهی تغییر شکل ظاهری به وجود میآید. علت اصلی تورم به دلیل شکستگی، خونریزی داخل مفصلی (همارتروز) است.
4. دررفتگی کشکک زانو
دیگر علتی که سبب بروز تورم در قسمت زانو شده خارج شدن استخوان کشکک از محل طبیعی است. در این حالت زانو متورم شده که همراه آن درد، تورم، تغییر شکل و ناتوانی در صاف کردن زانو نیز دیده میشود.
5. استفاده بیش از حد از زانو
استفاده بیش از حد از زانو
فشار مکرر روی مفصل زانو (مثلاً در ورزشکاران یا مشاغل خاص) که منجر به تحریک، التهاب مزمن و تجمع تدریجی مایع میشود.
6. آرتروز
آتروز در قسمت زانو میتواند به علل متعددی پدید آید که در ادامه آنها را بررسی میکنیم.
آرتروز استخوان
شایعترین نوع آرتروز که ناشی از ساییدگی و تخریب غضروف مفصلی است. علائم این اتفاق شامل درد، سفتی (به خصوص صبحها)، تورم (خفیف تا متوسط) و صدا دادن مفصل است. در این حالت التهاب ناشی از اصطکاک استخوانها سبب تولید بیش از حد مایع مفصلی شده و تورم پدید میآید. این نوع آرتروز با فعالیت بیشتر، شدیدتر میگردد.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید بیماریای خودایمنی است که سیستم ایمنی به غشای سینوویال مفصل حمله میکند. علائم این بیماری شامل مفاصل گرم، متورم و دردناک، سفتی طولانی مدت صبحگاهی، خستگی و تب است. در صورت بروز این بیماری التهاب شدید غشای سینوویال تورم را ایجاد میکند.
7. نقرس
نقرس از نشانه های ورم زانو
بیماری نقرس ناشی از تجمع کریستالهای اسید اوریک در مفصل زانو است. علائم این بیماری شامل حملات درد بسیار شدید، ناگهانی (اغلب شبانه)، تورم، قرمزی و گرمی مفصل است. در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، اسیداوریک، سبب التهاب در زانو شده و در ادامه باعث تورم میشود.
8. نقرس کاذب
این بیماری مشابه نقرس بوده اما علت بروز آن تجمع کریستالهای پیروفسفات کلسیم است. علائم این بیماری شامل درد ناگهانی، تورم، قرمزی و گرمی مفصل میشود.
9. عفونت
ورود باکتری یا سایر میکروبها به مفصل زانو سبب شده تا زانو دچار عفونت شود. در این حالت، زانو شروع به تورم کرده و علائمی همچون درد شدید، قرمزی، گرمی قابل توجه، تب، لرز و ناتوانی در حرکت دادن زانو نیز پدید میآید. تورم زانو در این حالت ناشی از پاسخ التهابی شدید و تجمع چرک است.
10. بورسیت
التهاب بورسها (کیسههای کوچک پر از مایع در اطراف مفصل که اصطکاک را کم میکنند) نیز سبب شده تا زانو دچار تورم شود. در این حالت زانو تورم موضعی (گاهی اسفنجی) کرده و درد، قرمزی و حس گرما در قسمت زانو را نیز به همراه دارد.
11. کیستها
کیست بیکر (Baker’s Cyst)
مانند کیست بیکر (Baker’s Cyst) که در پشت زانو ایجاد میشود و اغلب ناشی از تجمع مایع اضافی به دلیل مشکلات دیگر زانو (مانند آرتروز) است. علائم شامل تورم و سفتی در پشت زانو است. درد پشت زانو میتواند با استفاده از راهکارهای خانگی درمان شود، اما برای درمان قطعی کیست بیکر باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
12. تومورها
تشکیل تومور در زانو به ندرت دیده شده اما در صورت پدید آمدن تورم زانو را به همراه دارد.
13. لخته شدن خون
اگرچه لخته خون (DVT) مستقیماً باعث تجمع مایع درون مفصل نمیشود، اما میتواند باعث تورم قابل توجه در کل پا، از جمله ناحیه زانو شود و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.
نتیجه گیری
ورم زانو یک علامت هشدار دهنده است که نشان میدهد مشکلی در مفصل زانو وجود دارد. این مشکل میتواند از یک آسیب جزئی تا یک بیماری جدی مانند عفونت یا آرتریت التهابی متغیر باشد. با توجه به تنوع علل، تشخیص دقیق علت زمینهای توسط پزشک برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. اگر دچار ورم زانو هستید، به خصوص اگر با درد شدید، قرمزی، گرمی یا تب همراه است، حتماً به پزشک مراجعه کنید. درمان زانو درد با فیزیوتراپی امکان پذیر است و تشخیص و درمان به موقع میتواند به کاهش علائم، جلوگیری از آسیب بیشتر به مفصل و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.
